Erken çocukluk döneminde özellikle hayatın ilk yıllarında ve bebeklik döneminde kusma sık görülmektedir. Genellikle hafif geçici durumlarla ilişkili olsa da aileler için bazen endişe verici de olabilmektedir. Koç Üniversitesi Hastanesi Çocuk Gastroenteroloji, Hepatoloji ve Beslenme Uzmanı Prof. Dr. Nuray Uslu Kızılkan bebeklerde kusmaya dair merak edilenleri anlattı.
Bebeklerde kusma neden olur?
Kusmanın nedenleri yaşa göre değişkenlik göstermektedir. Özellikle yaşamın ilk haftalarında bebekler anne sütü veya formula ile beslendikten kısa süre sonra zorlanmaksızın ağız dolusu kusabilirler. Halk arasında “peynirimsi-peynir gibi” diye tarif edilen bu durum genelde yemek içeriğinin mideden yemek borusuna ve ağza gelmesi nedeni ile olur ve normal kabul edilir. Beslenirken hava yutan, aşırı hızlı veya aşırı yavaş emen bebekler, besledikten sonra gazı çıkarılmayan bebekler zorlanmaksızın kusabilirler. Beslenme sonrası sık gaz çıkarılması, beslenmeden hemen sonra aktif oyun gibi hareketlerin yapılmaması, beslenme tekniklerindeki değişiklikler gibi önlemler faydalı olabilir. Bebekler büyüdükçe, normal kilo almaya başladıkça bu durum azalır.
Doğuştan gelen metabolizma hastalıkları, bebeğin annenin amniyon sıvısını fazla yutması, süt alerjisi gibi gastrointestinal alerjiler de yenidoğan ve bebeklik döneminde görülen devam eden kusmaların nedenleri arasındadır.
Hayatın erken döneminde 2-10 haftalar arasında başlayan kuvvetli fışkırır tarzda olabilen ve gittikçe kötüleşen kusma durumunda mide çıkışında daralma-tıkanma akla gelir. Kusmaya rağmen bebekler genelde iyi beslenir.
Bağırsakların herhangi bir yerinde olabilen tıkanmalarda da sarı-yeşil safralı olan kusmalar görülür.
Hayatın ilk birkaç ayından sonra ise kusmanın en sık sebebi mide-bağırsak sistemi enfeksiyonlarıdır. Kusmanın yanısıra enfeksiyon durumunda ateş, ishal, bulantı, karın ağrısı gibi diğer belirtiler de eşlik edebilir. Mide bağırsak sistemi dışındaki solunum sistemi, üriner sistem enfeksiyonları, orta kulak enfeksiyonları gibi durumlar da kusmaya neden olabilmektedir.
Kusmanın nedeni reflü de olabilir. Mide ile yemek borusu arasında yer alan kasın zayıflaması, besinlerin mideye değil ağza geri kaçmasına yol açar. Bu durum kusma ile sonuçlanır. Bebeklerde görülen reflü, fizyolojik ve geçici olabileceği gibi kalıcı da olabilir. Ancak kalıcı olan reflü bebeğin kilo almasını engelleyebilir ve diğer sistemlerde de belirtilere yol açabilir.
Kaç tip kusma vardır?
Kusma mide içeriğinin karın kasları ve diyaframın da kasılmasıyla zorlanarak ağızdan atılmasıdır. Ayırt edilmesi gereken en önemli semptom olan zorlamasız kusmada ise mide içeriği zorlanmadan (bulantı ve öğürme olmadan) yemek borusuna kaçar ve ağız boşluğunu doldurur. Zorlamasız kusma özellikle süt çocukluğu döneminde sık görülür. Bu bebekler diğer açılardan sağlıklıdırlar ve kilo alımları iyidir. Bir yaş civarında bu bebeklerdeki zorlamasız kusmanın büyük çoğunluğu düzelir.
Bazen de kuvvetli bir şekilde fışkırır tarzda da kusma görülebilir.
Bebeklerde sık kusma hastalık belirtisi midir?
Kusma bebeklerde sıklıkla görülmektedir. Basit bir sebebi olabileceği gibi bazen ciddi bir hastalığın belirtisi şeklinde karşımıza çıkabilir. Yaş, kusmanın şekli, sıklığı, bebeğin gelişimi ve büyümesi, eşlik eden diğer bulguların varlığı gibi durumlar kusmanın hastalık belirtisi olup olmadığını gösterir.
Bebek kusarken ne yapmak gerekir?
Bebek kusarken dik pozisyonda tutmak, yatar pozisyondaysa yana çevirmek ve başını yükseltmek gereklidir. Sonrasında ağzının içini temizlemek, kustuktan sonra yüzünü silmek veya yıkamak, rahatladıktan sonra da beslenmeyi denemek uygun olur.
Bebeklerde kusma ne zaman tehlikelidir, ne zaman doktora götürülmelidir?
Özellikle 3 ayın altındaki bebeklerde 38 derece üzerinde ateş, kuvvetli ve fışkırır tarzda kusma, kusmukta kan veya safra olması, şiddetli karın ağrısı/huzursuzluk belirtileri olması, tekrar eden kusmaların olması, öksürük-boğulma ataklarının olması, karında şişlik, halsizlik, uykuya eğilim belirtileri, nöbet geçirme, susuzluk belirtileri (ağız kuruluğu, gözyaşının olmaması, bıngıldakta çökme olması, idrarda azalma gibi), yeterli sıvı/besin alamama, kusmanın 24 saatten uzun süre devam etmesi gibi durumlar varsa mutlaka doktora başvurulması gerekmektedir.
Bebeklerde kusma tedavisi nasıl yapılır?
Kusan bebeklerin evdeki takibinde beslenme ve susuzluk belirtileri açısından yakın takip etmek gerekir Anne sütü alıyorsa bebeğe anne sütü vermeye devam edilmesi hatta daha kısa süreli ve daha sık emzirilmesi denenmelidir. Emzirmede başarılı olunmazsa kaşık kap veya enjektör yardımı ile kısa aralıklarla az miktarda anne sütü verilmesi denenebilir. Kusma normale döndüğünde normal beslenme düzenine geçilebilir.
Bebeğin kusması belirli bir hastalığı işaret ediyorsa asıl hastalığın tedavisini yapılması önemlidir.
Kusma bir enfeksiyon sonucu olduğunda kusmanın kesilmesi için enfeksiyonun iyileştirilmesi gerekir. Kusmalarda doktor yönlendirmesi ile gerekli ise anti emetik kullanılabilir ancak sağlık personelinin önerisi olmadan kullanılması uygun değildir. Yine kusmayı azaltıcı-kesici olduğu öne sürülen tıbbi olmayan ürünler-çaylar tüketilmemesine dikkat edilmelidir.
Kusmayı önlemek için neler yapılmalı?
- Bebek yatar pozisyonda yemek yedirilmemelidir.
- Çok yemesi için zorlanmamalıdır.
- Bebek emzirdikten hemen sonra yatırılmamalı, hemen sallanmamalı veya çok aktif hareketler yaptırılmamalıdır
- Çok fazla kusuyor diye katı gıdaları daha fazla vermeye çalışılmamalıdır
- Reflü olduğu düşünülen durumlarda bebeğin beslenmesi bir miktar koyulaştırılabilir.
