Öksürüğün temel fonksiyonu, hava yollarında bulunan aşırı sekresyonun temizlenmesi ve yabancı maddelerin solunum yoluyla vücuda alınmasını engellemesi. Latince tussis olarak isimlendirilen öksürük çeşitli nedenlerle meydana gelebiliyor. Acıbadem Fulya Hastanesi’nden Kulak Burun Boğaz Hastalıkları Uzmanı Dr. Esin Özlem Atmış kuru öksürük nedenleri, teşhisi ve tedavisine dair merak edilenleri anlattı.
Kuru öksürük nedir?
Öksürük üst ve alt solunum yollarını korumak ve temizlemek üzere vücudun bir refleksidir. Genellikle kısa süreli olsa da, bazı durumlarda inatçı; haftalar, hatta aylar süren öksürük izlenebilir. Solunum yollarında solunan havanın ısıtılmasını ve nemlenmesini sağlayan mukus denilen bir salgı üretilmektedir. Kuru öksürükte bu salgılar veya balgam denilen akciğerlerden gelen akıntı olmaksızın gıcık tarzında bir öksürük gelişir. Boğazda kaşıntı, tahriş ve kuruluk hissi olur.
Kuru öksürük neden gelişir?
1. Üst Solunum Yolu Enfeksiyonları
2. Alerji
3. Astım-Kronik Bronşit-KOAH
4. Reflü Hastalığı
5. Kimyasal Maddeler ve Gazlar
6. Akciğer Kanseri
7. İlaçlar
Üst solunum yolu enfeksiyonları
Üst solunum yolu enfeksiyonları kuru öksürüğün en sık nedenidir. Virüs ve bakteriler üst solunum yolu epitelinde tahribata neden olarak irritatif bir öksürüğe yol açarlar. Daha sonrasında hastalık iyileşse de solunum yollarında gelişmiş olan tahribat nedeniyle öksürükler uzun süre devam edebilmektedir.
Alerji
Özellikle solunum havasında bulunan toz, polen, çayır çimen gibi alerjen olabilecek partiküller hava yollarında reaksiyona yol açarak öksürük refleksini tetikleyebilmektedir. Burada hem alerjenin kendisi hem de alerik yanıt, kronik kuru bir öksürüğe neden olabilmektedir. Astım ve kronik bronşit hastalarında da bu durum benzer mekanizmayla kronik hale gelmiştir. Alerjik rinit hastalarında da kronik bir geniz akıntısı olduğundan öksürüğe sebep olabilmektedir.
Reflü Hastalığı
Midede var olan asidin geriye yemek borusuna doğru kaçışı normalde asidik bir ortama alışık olmayan gırtlakta tahribata yol açar. Ayrıca gırtlak asidi dengeleyebilmek için normalden fazla tükürük üreterek ses telleri üzerinde bir salgı birikimine neden olur. Bu durum da öksürükle sonuçlanabilir. Tipik olarak gece öksürükleri gözlenebilmektedir.
Kimyasal maddeler ve gazlar
Sigara dumanı, egzoz gazları, toz, kükürt dioksit gibi etkenler, çamaşır suyu gibi kimyasal temizleyicilerden çıkan gazlar, kronik kuru öksürüğe neden olabilmektedir.
İlaçlar
İdrar söktürücü bazı ilaçlar, kalp yetmezliğinde ve tansiyon düşürmede kullanılan bazı ilaçlar yan etki olarak kronik öksürüğe yol açabilmektedir. Bu gurupta en sık olarak ACE inhibitörleri bulunmaktadır.
Akciğer kanseri
Akciğer kanserinde de kronik öksürük izlenebilse de bu semptoma sıklıkla daha ciddi ve ağır semptomlar olan nefes darlığı, kanlı balgam ve göğüs ağrısı eşlik etmektedir.
Kuru öksürük nasıl geçer?
1. En önemlisi bol miktarda su veya sıvı tüketerek gırtlağı nemli tutmaktır.
2. Ortamın nemini ayarlamak ve olabildiğince temiz bir havada solumak önemlidir. Bu amaçla hava filtreleri kullanılabilir. Klimalı bir ortamda yaşanılıyorsa klimanın bakımları ve filtre temizliği düzenli yaptırılmalıdır. Kaloriferli bir ortamda da bir kap suyla ortamı nemlendirmek gerekir.
3. Bal hem bağışıklık sistemini güçlendirir, hem de solunum yollarını yumuşatır.
4. Zencefil ile zerdeçal, antiinflamatuar ve antibakteriyel özellikleriyle öksürüğe iyi gelir.
Öksürük için ne zaman doktora başvurulmalıdır?
3 haftaya kadar uzayan ve tedaviye cevap vermeyen inatçı öksürükler mutlaka hekim tarafından değerlendirilmelidir. Kulak burun boğaz hastalıkları uzmanı veya göğüs hastalıkları uzmanı tarafından öksürüğün ayırıcı tanısı yapılabilir.
Kuru öksürük nasıl tedavi edilir?
Kuru öksürükte önemli olan, nedeni veya tetikleyici faktörü bulmaktır. Alerji zemininde gelişen öksürüklerde alerji ilaçlarından ve alerjik burun spreylerinden faydalanılabilir. Geniz akıntısı kaynaklı öksürüklerde ayrıca burnun serum fizyolojik, okyanus suları veya evde hazırlanmış tuzlu su karışımlarıyla yıkanması bu şikayeti azaltabilmektedir. Eğer zeminde bir enfeksiyon varsa hekimin uygun görmesi durumunda gerekli antibiyotik tedavileri de gerekebilmektedir.
Reflüye bağlı gelişen öksürükler sağlıklı bir beslenme ve yaşam tarzı düzenlenmesiyle önlenebilir:
- Yağlı ve hazır gıdalardan uzak durmak
- Çay ve kahve tüketimini kısıtlamak
- Yemek yiyip yatmamak
- Gece yatağa girmeden önce 3 saat boyunca herhangi bir şey yememek
- Düzenli spor yapmak, en azından günlük yürüyüş yapmak
- Yüksek yastıkla uyumak
