Halk arasında gece yanığı olarak da bilinen ve şiddetli ağrılara yol açan zona hastalığının kaynağı çocuklukta hemen hemen herkesin geçirdiği suçiçeği hastalığına da sebep olan varicella zoster virüsü. Peki Zona hastalığı bulaşıcı mıdır? Zona hastalığının belirtileri nelerdir? Zona hastalığı tedavisi nasıl yapılır? Koç Üniversitesi Hastanesi Dermatoloji Uzmanı Prof. Dr. Savaş Yaylı, Zona hastalığına dair merak edilenleri anlattı…
Zona hastalığı nedir?
Zona, önce kızarıklık, sonra içi sıvı dolu keseciklerle görülen, ağrılı bir viral deri hastalığıdır. “Gece yanığı” adıyla da bilinir.
Varicella zoster nedir? Hastalık nasıl oluşur?
Zona hastalığına neden olan Varicella Zoster isimli virüs, aynı zamanda çocukluk çağının sık döküntülü hastalıklarından olan su çiçeğine de neden olmaktadır. Su çiçeği enfeksiyonu geçirildikten sonra, kişinin omuriliği boyunca sinir köklerinde saklı kalan virüs yıllarca varlığını sürdürür. Genellikle 50 yaşın üzerindeki kişilerde, bağışıklık sisteminin zayıflamasıyla yeniden aktif hale gelerek Zona hastalığına neden olur.
Zona hastalığı bulaşıcı mıdır?
Hastalığın bulunduğu deri bölgesinde oluşan içi sıvı dolu kesecikler aktif virüsleri içerdiğinden, bulaşıcıdır. Ancak, Zona hastalığı yaşayan kişiden bulaşan hastalık Zona değil, su çiçeğidir ve yalnızca su çiçeği hastalığını geçirmeyen risk altındaki kişilere (bağışıklık sistemi zayıflamış kişiler, yenidoğan dönemindeki bebekler vb.) bulaşabilir. Bu nedenle, Zona hastalığı geçiren kişinin kendisini bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerden uzak tutması önerilir.
Zona hastalığının belirtileri nelerdir?
Zona hastalığı, sıklıkla gövdede ve geliştiği vücut bölgesinin tek tarafında ortaya çıkar. Genellikle ilk bulgu, belirli bir alanda hissedilen duyarlılık artışı ve yanıcı, batıcı tarzdaki ağrıdır. Bazı olgularda bu ağrı oldukça şiddetlidir. Sonraki 1-7 gün içinde, aynı bölgede kırmızı bir döküntü başlayıp o alana yayılır. Zamanla içi sıvı dolu, iltihaplı bir görünüm alabilir ve ardından kuruyup kabuklanır ve dökülür. Bu süre toplam 2-3 hafta olabilir. Ateş, baş ağrısı ve halsizlik gibi ek belirtiler mümkündür. Çok daha nadir olarak da hastalık döküntü olmadan ağrıyla yaşanabilmekte, tanı konması güçleşebilmektedir.
Zona riskini artıran faktörler neler?
Zona sıklıkla 50 yaşın üzerindeki insanları etkiler ve hastalık riski yaşla birlikte artar. Buna ek olarak, yoğun fiziksel veya emosyonel stres geçirenlerde, lösemi ve lenfoma gibi bağışıklık sistemini zayıflatan hastalığı olanlarda, bağışıklık sistemini baskılayan çeşitli ilaçları kullananlarda Zona hastalığı daha sık görülür. Ancak, sağlıklı insanlar ve genç yetişkinler, hatta çocuklar da Zona hastalığına yakalanabilir.
Zona hastalığının tanısı nasıl konur?
Hastalığın başlangıcında, o bölgede ağrı ve eklenen kızarıklık varlığında tanı konulması bir miktar güç olabilse de, içi sıvı dolu keseciklerin olduğu dönemde dermatologlar tarafından yapılan muayeneyle tanı kolayca konur. Klinik muayeneyle tanı konulamayan çok nadir olgularda laboratuvar testlerine ihtiyaç duyulabilir.
Zona hastalığı tedavisi nasıl yapılır?
Hastalık 2-3 hafta içerisinde kendiliğinden de düzelebilmektedir. Uygulanan tedavinin temel amacı, ağrılı süreci azaltıp iyileşmeyi hızlandırmaktır. Bu amaca ulaşabilmek için tedavinin ilk 3-4 gün içerisinde başlatılması önemlidir. Tedavinin esasını virüsün gelişimini önleyen antiviral tabletler oluşturur. Hastalık seyri sırasında oluşan ağrıyı hafifletmek ve kronikleşmesini önlemek amacıyla ağrı kesiciler de kullanılır. İçi sıvı dolu kesecikler ve sonraki dönemde görülen kabuklanmalar için lokal antiseptikler, antibakteriyel kremler ve yara bakım kremleri önerilir.
Stresten mümkün olduğunca uzak durmak, istirahat etmek ve sağlıklı, dengeli bir beslenme Zona hastalığının etkilerini azaltmaya büyük ölçüde yardımcı olur.
Zona tedavi edilmezse ne olur?
Zona hastalığına ait sıvı dolu kesecikler uygun şekilde tedavi edilmezse, ikincil bakteriyel deri enfeksiyonları gelişebilir. Bazı kişilerde Zona ağrısı, kesecikler ve kabuklanmalar kaybolduktan sonra da devam eder. Hasarlı sinir liflerinin deriden beyne yoğun ve abartılı ağrı sinyalleri göndermesi sebebiyle oluşan bu durum “postherpetik nevralji” olarak adlandırılır ve bu dönem 12 aya kadar uzayabilir. Etkilenen sinirlerin bulunduğu alanlara göre yüz felci, işitme-denge sorunları, beyin iltihabı (ensefalit) ortaya çıkabilir. Göz içinde veya çevresinde gelişen (oftalmik) Zona görme kaybına da neden olabilmektedir.
Zona hastalığı önlenebilir mi?
Su çiçeği geçirmiş kişilerde potansiyel bir hastalık olan Zona’ya karşı bilinen en iyi korunma yöntemi, aşıdır. 50-60 yaş üzerinde önerilen güncel 2 ayrı aşı mevcuttur.
Zona hastalığı geçirilen süreçte nelere dikkat edilmelidir?
- Hastalığın kontrol altına alınması için dermatoloji uzmanları tarafından önerilen ilaçların düzenli olarak kullanılması büyük bir önem taşır.
- Kişisel hijyene dikkat edilmeli, havuz, sauna gibi ortak kullanılan alanlardan enfeksiyon riski taşıdığı için uzak durulmalıdır.
- Havlu, giysi gibi kişisel eşyalar başkalarıyla paylaşılmamalıdır.
- Kaşıma keseciklerin yayılmasına, enfeksiyona ve yara izlerine neden olabileceğinden, döküntülü bölgenin kaşınmamasına özen gösterilmelidir.
