Cinsel birlikteliğinizde zorluk yaşamak, vajinayı saran kasların kasılmasına vajinusmus denir. Peki vajinismus nedir? Vajinismus belirtileri nelerdir? Tedavisi oluyor mu? Acıbadem Fulya Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum / Cinsel İşlev Bozuklukları Uzmanı Dr. Selcen Bahadır vajinismusu detaylıca anlattı.
Vajinismus nedir?
Vajinismus, cinsel ağrı ve içe alma bozukluklarının bir alt tipi olarak, vajinayı saran kasların istemsiz ve tekrarlayıcı şekilde kasılması ve ilişkinin zorlu hale gelmesi durumudur. Kasılmanın derecesine bağlı olarak ilişki kimi zaman imkansız hale gelebilmektedir. Kadın cinsellik dışında, tampon, fitil yerleştirme gibi uygulamalar sırasında ve aynı zamanda jinekolojik muayene esnasında da kasılma yaşayarak zorluklar yaşayabilmektedir. Vajinismus kimi kadında hafif ve sadece ilişkiye izin vermeyecek şekilde olabilirken kimi kadında tüm bedende kasılmalar hatta panik atak tarzı reaksiyonlara neden olacak şekilde ileri derecede olabilir. Kadın vajinismusun derecesine göre bacaklarını kapayabilir, eşini itebilir ve süreç içinde ilişkiden kaçınan bir hale gelebilir. Aslında kadın ilişkiye girmek istemektedir, fakat tekrarlayan başarısızlıklar kadında hayal kırıklığı, çaresizlik ve mutsuzluk yaratabilir. Aynı zamanda partnerde de birtakım olumsuz duygu durumlarına veya erken boşalma, sertleşme sorunları gibi cinsel işlev bozukluklarına yol açabilir. Bunların her biri zaman içinde ilişki veya evlilik sorunlarına yol açarak krizin büyümesine neden olabilir. Bizim gibi toplumlarda özellikle bebek beklentisi olan aile büyüklerinin kimi zaman zorlayıcı hale gelen tutumları ile çiftler kendilerini büyük bir çatışma içinde bulabilirler.
Ülkemizde hangi sıklıkta görülüyor?
Hem dünyada hem ülkemizde vajinismusun görülme oranını tam olarak bilmemekteyiz. Bunun en büyük sebeplerinden biri, cinselliğin toplumlarda konuşulmaması ve cinsel eğitimin yeterli olmamasıdır. Kadınlar bu sorunu yaşadıklarında doktorlarıyla bile konuşmakta güçlük çekmektedir. Elimizde tüm nüfusu tarayan sağlıklı bir epidemiyolojik veri bulunmasa da klinik ortamda yapılan çalışmalar %5-17 oranında vajinismus olabileceğini belirtmektedir. Öte yandan ülkemizde cinsel tedavi/terapi kliniklerine en sık başvuru sebebi olan kadın cinsel işlev bozukluğu vajinismustur ve kliniklerde % 50’lere varan oranda görülür.
Vajinismus belirtileri nelerdir?
- Vajinismusun belirtileri kişilere göre değişkenlik göstermektedir. Her evredeki hastada görülen en temel ve belirgin belirti, vajinayı saran kasların istemsiz olarak kasılmasıdır. Buradaki istemsiz kelimesi çok önemli olup kadın bu kasılmaları bilinçli olarak yapmamaktadır.
- Bu kasılma nedeniyle vajinanın girişinin dar algılanması, cinsel birleşme ve tampon, fitil gibi uygulamaların zorlu hatta imkansız hale gelmesine neden olmaktadır.
- Yine bu kasılmaların derecesine göre ortaya çıkan diğer bir belirti ağrıdır. Cinsel ağrı bozukluklarından bir diğeri olan vulvar vestibulit sendromunda da ağrı görülmekle birlikte alınan ayrıntılı öykü ve tecrübeli bir jinekolog tarafından yapılan doğru bir genital muayene ile iki durum arasındaki fark anlaşılabilmektedir.
- Bunun yanında ağrının yaşanacağına dair düşünceler ilişki anında, hatta henüz ilişki başlamadan dahi kadında kaygı ve korku reaksiyonlarına neden olarak bedende bazı kimyasalların salınması ile birlikte terleme, çarpıntı ve tüm bedende yoğun kasılma gibi belirtileri ortaya çıkarabilir, ileri vakalarda panik atak benzeri bir tablo yaşanabilir.
- Kadın her ne kadar cinsel birleşme yaşamak istese de değişik derecelerde ortaya çıkan bu bulgular kaçınma ve erteleme davranışlarına neden olarak içinde bulunulan duygusal ilişkiye zarar verecek noktaya gelebilir.
Vajinismus neden olur?
Cinsel ağrı bozuklukları kategorisindeki diğer durumlarda çoğu zaman organik nedenlerden bahsedebilirken, tanı vajinismus ise daha çok psikolojik sebeplerden bahsedebiliriz. Bunun yanında vajinismus psikolojik sebeplere bağlı gelişse de vajinal kasların kasılması ve ağrı yaşanması kadının mevut durumu bedeni ile deneyimlemesine neden olmaktadır. Kadının cinsel birleşme hakkında olumsuz düşünceleri, cinsel mitler, sosyal öğrenmeler, kadın cinselliğine dair ahlaki tutumlar, çocukluk çağı yaşantıları veya travmaları, aile veya çevre öğretileri gibi birçok sebep vajinismusun altta yatan nedenlerinden olabilir. Cinsel eğitim yetersizliği, cinselliğin ayıp veya yasak olduğu algısı, ilk cinsel birleşmede yaşanacaklara dair abartılı inanışlar, kadının bedenini ve cinsel anatomisini tanımaması, kızlık zarı ile ilgili gerçekçi olmayan bilgiler, cinselliğin olası sonuçları olan gebe kalma veya cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı kaygılar, cinsel yönelim farklılıkları vajinismus hastalarında karşımıza çıkabilen nedenler olarak sıralanabilir. Aslında bu olumsuz düşünceler veya beklentiler kadın bedeninde korku veya kaygı reaksiyonu başlatarak kadının istemsiz olarak kendi bedenini koruma davranışlarına neden olmaktadır.
Kadın ilk cinsel birleşme deneyiminden beri bu semptomları yaşıyorsa birincil vajinismustan söz edebiliriz. Kimi zaman ise olağan bir cinsel yaşam sonrası kadın bu bulguları yaşamaya başlar ki bu durum ikincil vajinismus olarak tanımlanabilir. Kişilerin yaşadığı ağrılı cinsel ilişkileri bu duruma yol açabilirken, bazen de travmatik bir doğum gibi olumsuz yaşantılar da kadının vajinaya dair algısını değiştirerek bu reaksiyonlara neden olabilir. Romantik ilişkiye dair sorunlar, eşler arası çatışmalar, rızasız cinsel birleşmeler de ikincil vajinismus olarak karşımıza çıkabilir. Erkekte görülen erken boşalma veya sertleşme sorunları da kadının cinsel ilişkiye yeterli süre ve miktarda hazırlanmasına engel olarak kadının ağrılı bir cinsellik yaşamasına zemin hazırlayabilir.
Vajinismus tedavisi mümkün bir hastalık mı?
Vajinismus doğru tanı ve uygun tedavi teknikleri ile tedavisi mümkün olan bir hastalıktır. Doğru tanı önemlidir, çünkü medikal tedaviler hatta cerrahi tekniklerin kullanıldığı diğer cinsel ağrı bozukluklarından ayrılması gerekmektedir. Bu haliyle vajinismus diğer kadın cinsel işlev bozukluklarına kıyasla tedavi oranı en yüksek hastalıktır. Yapılmış çalışmalar uygun cinsel terapilerle vajinismus hastalarının yüksek oranda iyileştiğini göstermektedir. Başarılı sonuçların elde edilmesi vajinismusun derecesine, çiftin iyileşme motivasyonuna ya da tedaviye uyumuna ve uygulanan tedavi tekniğine göre değişmektedir. Tedavinin başarısı için hekim/terapist kadar çift de sorumluluk almalı ve tedavinin gerekliliklerini yerine getirmelidir. Vajinismus sadece kadının sorunu değil çiftin ortak sorunudur. İki taraflı bir eylem olarak yaşanan cinsellikte çiftler sorunun üzerine birlikte gitmelidir. Buradan yola çıkarak erkek partnerin motivasyonu da son derece önem arz etmektedir. Ne yazık ki bazı hastalarımızın arzu ettiği sihirli değnek bizlerin elinde bulunmamaktadır. Yani tek bir görüşme ile kalıcı sonuç veya sağlıklı bir cinsel rehabilitasyon sağlanamamaktadır.
Tedavide amaç nedir? Tedavinin başarısını hangi faktörler etkiliyor?
Vajinismus tedavisindeki amaç tam bir cinsel rehabilitasyondur. Kliniklere başvuran çiftlerin çoğu zaman amacı sadece cinsel birlikteliği başarabilmek olsa da asıl hedef sağlıklı, keyifli, ağrısız, acısız ve her iki tarafın da haz aldığı cinsellik olmalıdır. Bu sebeple soruna neden olan faktörler değerlendirildikten sonra kadının cinsel anatomisi ve fizyolojisinin doğru bir şekilde çifte aktarılması önem arz etmektedir. Yine kadının kendi bedenini, erojen bölgelerini fark etmesi, orgazmı keşfetmesi ve bunları partneri ile açık iletişim kurarak paylaşması önemlidir. Ülkemizde kadın cinselliğine bakış açısı olumsuzdur ve buna cinsel eğitim yetersizliği de eklenince kadının cinsel konular hakkında bilgi ve tecrübesi kısıtlıdır. Bilinenin aksine erkekler de kadın bedeni hakkında her zaman doğru bilgilere sahip olmayıp, cinselliği çoğu zaman penis vajina birlikteliğine indirgemişlerdir. Başarılı tedavilerde ana nokta cinselliğin sadece penetratif eylemler değil tüm bedenle yaşandığı şekliyle tecrübe edebilmek ve sonunda haz alabilmektir.
Vajinismus egzersizleri nelerdir?
Vajinismus egzersizleri aslında tedavinin tamamı değil, sadece bir parçasıdır. Bu sorunu yaşayan kadınlar bu egzersizleri tedavinin bütünü olarak görüp tedaviden çekinebilirler. Fakat tedavinin egzersiz aşaması öncesi asıl hedef kadının cinselliğe dair olumsuz inanç ve beklentilerinin yerine doğru cinsel bilgilerin öğrenilmesi ve bu sayede birleşmeye dair korku ve kaygının üstesinden gelinmesidir. Cinsel anatomisi ve fizyolojisini doğru bir şekilde öğrenen kadın egzersizleri öğrenme ve yapma noktasında daha motive olacaktır. Bu nedenle öncelikle psiko-eğitim dediğimiz bilişsel tekniklerle sağlıklı cinsel bilgilendirmeler yapılmalıdır. Aslında vajinismus egzersizleri davranışçı terapilerin parçası olup kişinin sırasıyla en az korktuğu eylemden en çok korktuğu eyleme güvenli bir şekilde duyarsızlaşmasıdır. Asıl sorunun içe alma korkusu olduğu düşünüldüğünde aşamalı bir şekilde parmak egzersizleri veya aplikatörler uygulama yoluyla kadın korkusunun üstesinden gelir ve aynı zamanda vajinayı saran kaslarda yeni bir kas hafızası oluşur. Aşamalı olarak yapılan egzersizlerde kadın daha önceden olmasını beklediği olumsuz durumları yaşamadıkça cinsel birleşmeye dair kaygısı veya korkusu hafifleyecektir. Ayrıca pelvik taban egzersizleri, nefes egzersizleri gibi teknikler de vajinismus tedavisinde sıkça kullanılmaktadır. Bunun yanında her çiftin vajinismus tedavisi hastalığın derecesine bağlıdır ve çifte özeldir. Egzersizlerin süresi ve sıklığı yine bu faktörlere bağlı olup değişkenlik gösterir.
Vajinismus önemli bir hastalık mı?
“Tamamlanmamış evlilik” gibi terimlerle anlatılan vajinismus çiftlerin ilişkilerini bozabilen önemli bir hastalıktır. Kadın kendini yetersiz, değersiz veya çaresiz hissedebilirken, erkek sevilmediğini, istenilmediğini düşünebilir veya performans kaygısı geliştirerek cinsel işlev bozuklukları yaşayabilir. Bu açıdan bakıldığında bu durumu sadece kadının sorunu gibi ele almak bilinen en büyük yanlışlardan biridir. Yapılmış çalışmalar halihazırda cinsel işlev sorunları yaşayan erkeklerin partnerlerinde vajinismusun ortaya çıkabileceği gerçeği üzerinde durmaktadır. Bu bilgiler bize vajinismus tedavisinin her iki partnerin birlikte katılacağı çift terapileri şeklinde planlanması ve her iki tarafın da sorumluluk alması gerektiğini vurgulamaktadır.
Vajinismus tedavisi olan bir hastalıktır. İlişkide ağrıya sebep olabilecek diğer organik nedenler dışlandıktan sonra tanı konulmalı ve tedavi planlanmalıdır. Bu nedenle cinsel işlev bozuklukları hakkında tecrübeli bir jinekolog tarafından yapılan çok kısa süreli, acısız bir muayene ile vajinismusun evresi, pelvik taban tonusu değerlendirilmeli, ağrıya sebep olabilecek diğer durumlar (vulvar vestibulit gibi) dışlanmalıdır. Kişiye ve çifte özgü nedenlerle ortaya çıkan semptomların tedavisi kişiye ve çifte özel olarak planlanan bilişsel davranışçı yönelimli cinsel terapilerdir. Unutulmamalıdır ki vajinismus bir kaçınma ve erteleme hastalığıdır. Bekleyerek geçmez.
