Uyuz, sarcoptes scabiei adlı gözle görülemeyen mikroskobik sekiz bacaklı akarların neden olduğu bulaşıcılığı yüksek bir cilt hastalığı. Amerikan Tıp Merkezi Dermatoloji Bölümü Dr. Zeynep Aydın uyuz hastalığı risk grupları, belirtileri, bulaşma şekli, tanısı ve tedavisine dair merak edilenleri anlattı.
Uyuz nedir?
Uyuz 2500 yıldır bilinen derinin bulaşıcı paraziter bir hastalığıdır. Sarkopt (Sarcoptes Skabiei var. Hominis) denilen bir böceğin deriye yerleşmesi, burada yumurtlaması ile gelişen, çok kaşıntılı bir hastalıktır.
Uyuz hastalığında kimler risk grubundadır?
Uyuz her iki cinsiyette, kadın erkek ayrımı yapmaksızın, her yaş grubunda, her sosyoekonomik seviyedeki insanda görülebilir. Ancak yakın temasla bulaştığı için toplu halde yaşanan yurt, bakım evi, yatılı okul, kışla gibi yerlerde yaşayanlar daha çok risk altındadır ve buralarda daha kolay yayılır.
Bağışıklık sistemi düşük bireylerde, bebekler, yaşlılarda bulaşma çok daha kolay olur.
Uyuz belirtileri nelerdir?
Sıcak ortamda ve geceleri artan kaşıntı en önemli belirtidir. Kaşıntı en çok el parmak araları, el bilekleri, ayak bilekleri, koltuk altları, kalçalar, göbek etrafı, kadınlarda meme başı ve etrafı, erkeklerde ise özel bölge ve cinsel organda şiddetlidir. Ancak bebek ve çocuklarda avuç içi, ayak tabanları ve baş bölgesinde daha yoğun olur. Kaşıntılı alanlarda, özellikle el parmak aralarında, el bileklerinin iç yüzünde izlenen içerisinde parazitin yol aldığını gösteren gri-beyaz tünel olarak adlandırılan düz, kırık, kıvrımlı olabilen 1-10mm çizgi şeklinde yapılar hastalık için tipik belirtilerdir. Ayrıca kaşıma izleri, küçük kabarcıklar, tümsek ve kabuklu lezyonlar da izlenir.
Uyuz hastalığı nasıl bulaşır?
Hastalık yakın temasla hasta olan bireyden bulaşır. Aynı yatakta yatma, aynı giysileri paylaşma ile bulaş olur. Genelde 15-20 dakikalık temas yeterlidir.
Uyuz tanısı nasıl konur?
Uyuz tanısı dermatolojik muayene ile konur. Tanı dermatolojik muayenede döküntünün dağılım paterni, tünellerin dermoskopik (dermoskop adı verilen cihaz yardımıyla) muayenesi ile klinik olarak konur. Şüpheli durumlarda tünelden alınacak örneğin laboratuvar muayenesi ya da biyopsi söz konusu olabilir, ancak klinikte genelde buna gerek kalmaz.
Uyuz hastalığı ne kadar sürer?
Uyuz tedavi edilmediği sürece devam eder. Tedavi uygulanmadıkça parazit deride yaşamını sürdürecektir. Ancak uygun tedavi ile 12-24 saat içerisinde parazitler ölür. Bazen parazit kalmasa da parazit kalıntılarına bağlı alerjik reaksiyon ve bunun neden olduğu kaşıntı bir süre daha devam edebilir. Dermatolog buna uygun tedavi de verecektir.
Uyuz nasıl tedavi edilir? Nasıl geçer?
Tedavide paraziti öldüren losyon, krem, bazı dirençli olgularda ağızdan alınan parazite yönelik ilaçlar kullanılır. Parazit deri dışında sıcak ve nemli ortamda yaşamaya bir süre daha devam edebildiği için tedavinin yanı sıra, özellikle son 3 gün-hatta emniyeten 1 hafta içerisinde giyilen giysiler, yatak örtüleri, havlular mümkünse 60 derecede yıkanmalı, yıkanamayan palto, mont, deri ya da hassas giysiler yıkanmadan battal boy bir poşet içerisinde 1 hafta tutulup, 1 hafta sonra giyilmelidir.
Uyuz hastalığından korunma yöntemleri
Hastalıktan korunma bireysel hijyene dikkat ile olur. Hastalığın tokalaşma gibi kısa süreli temas ile bulaşması pek mümkün değildir, ama yine de gerekmedikçe yakın – uzun süreli temastan kaçınma, sık el yıkama, uyuz şüphesi / tanısı olan hasta ile yakın temas ve ortak giysi kullanılmaması önemlidir. Uyuz tanılı bir insan ile yakın temastan 2-4 hafta sonra uyuz belirtileri ortaya çıkar yani kuluçka süresi 2- 4 haftadır. Bu nedenle uyuz tanısı alan bireyin ortak yaşadığı evdeki/yurt, bakım evi odası gibi ortak kullanılan alanda yaşayan diğer bireyler de belirti – bulgu olmasa da aynı tedaviyi uygulamalıdır.
