Vücudun düzgün çalışması için suya ihtiyacı vardır, ancak çok hızlı su içmenin ciddi sağlık sonuçları olabilir. Medipol Mega Üniversite Hastanesi Gastroenteroloji Uzmanı Prof. Dr. Vedat Göral, su zehirlenmesi belirtileri, nedenleri ve tedavisine dair merak edilenleri anlattı.
Su zehirlenmesi nedir?
Aşırı su alımı nedeniyle vücuttaki normal elektrolit dengesinin güvenli sınırların dışına itilmesiyle ortaya çıkan, beyin fonksiyonlarında bozulma ile karakterize ve bazen ölümcül bir rahatsızlıktır. Normal şartlarda, kazara çok fazla su tüketmek son derece nadirdir. Çok fazla su kısa sürede tüketilirse, sağlık sorunları ortaya çıkabilir. Normal bireylerde su zehirlenmesine bağlı ölümlerin neredeyse tamamı, ya bireylerin aşırı miktarlarda su tüketmeye çalıştıkları su içme yarışmalarından ya da aşırı miktarda sıvı tüketilen uzun süreli egzersizlerden veya aşırı susuzluklardan kaynaklanmıştır.
Özellikle aşırı sıcaklarda güneş altında çalışanlarda, maraton koşucularında, eğitime katılan askerlerde, dayanıklılık sporu yapanlarda, askeri birliklerde sıcakta çalışanlarda, psikolojik problemleri olanlarda, Afrika veya Arabistan gezilerinde uzun süre susuz kalmak ve akabinde çok kısa sürede fazla miktarda su içme sonrası ve bazen de psikolojijk sorunları olanlarda oluşur. Her madde gibi su da kısa sürede aşırı tüketildiğinde, zehir, sayılabilir. Su zehirlenmesi, çoğunlukla yeterli elektrolit alımı olmadan, yüksek miktarda su tüketildiğinde ortaya çıkar. Özellikle de, su içme yarışlarında su zehirlenmesi de gelişebilir.
Su zehirlenmesi belirtileri nelerdir?
Belirtiler, kanda sodyum ve diğer elektrolitlerin değerinin düşmesi, hücrede sodyum düzeyinin düşmesi ve buna karşılık suyun hücre içine girmesi, yani hücre fonksiyonun bozulması ile belirtiler oluşur. Beyin hücrelerinde şişme ve beyinde ödem meydana gelir. Bulantı, kusma, bilinç bozukluğu, çift görme, solunum sıkıntısı, baş ağrısı, baş dönmesi, kalp ritminde bozukluk ve kas hareketlerinde bozukluk, kaslarda kramp ve ağrı, vücutta ödem oluşur. Ağır vakalarda, beyinde fıtıklaşma ve ölüm meydana gelir.
Su zehirlenmesi neden olur?
Kısa sürede aşırı su içimine bağlı olarak oluşur. Bir erkek günde 3-3.5 litre, kadın 2.5-2.7 litre su içmelidir. Hemen herkeste su zehirlenmesi olabilir. Suyun fazlası da toksik etkilidir. Su zehirlenmesi, kişi ağrı kesici kullanıyorsa, diüretik yani idrar söktürücü ilaç içip çok su tüketiyorsa, böbrek ve karaciğer hastalığı varsa, su zehirlenmesi daha kolay gelişir.
Su zehirlenmesi kaç litre su içince olur?
Amerika’da bir kadın, 20 dakikada 2 litre suyu hızla içince su zehirlenmesi sonucu hayatını kaybetti. Örneğin 20 dakikada 2 litre su içmek çok sakıncalıdır. 3 saatte 6 litre su içenlerde de, su zehirlenmesi oluşmaktadır. Hatta, 9 yaşındaki bir kız çocuğunda, 1-2 saat içinde 3,6 litre su tükettikten sonra bile, su zehirlenmesi gelişmiştir.
Ölümcül olabilir mi?
Amerika’da bir kadın, 20 dakikada 2 litre suyu hızla içince su zehirlenmesi sonucu hayatını kaybetti. Bu nedenle, kısa sürede hızla ve en az 2 litre su içmek tehlikeli olabilmektedir. Ağır vakalarda, beyin ödemi ve beyin fıtığının gelişmesi, ölümcül olaylara neden olur.
Ne kadar su tüketmeliyiz?
Yetişkin bir kadının günlük ortalama 2.7 litre, erkeğin ise 3.7 litre sıvı alması gerekir. Midemiz bu kadar suyu kaldırabilir ancak böbreklerimiz bu kadar suyu filtre edemez. Bu yüzden vücutta su birikir ve elektrolit dengesi bozulur.
Su zehirlenmesi tanısı
Hasta kısa sürede ve en az 2 litre su içmişse, yapılan tahlillerde serum sodyum düzeyi 135 mEq/litre’nin altında ise, bulantı, kusma ve baş ağrısı belirtilerinin olması ile tanı konur. Serum sodyum düzeyi, 110-120 mEq/litre’nin altında olan vakalarda, ölüm riski oldukça yüksektir.
Su zehirlenmesi tedavi yöntemleri
Hafif vakalarda, tuzlu ayran ve tuzlu bisküvi verilmelidir. Hasta mümkünse, hastanede izlenmelidir. İlk iş olarak damardan hastaya, tuzlu serum (serum izotonik) belirli dozlarda uygulanır. Hastanın, serum sodyum düzeyi kontrol edilerek tedavi planlanır. Erken başvuran hastalarda, hızlı bir iyileşme gözlenir. Serum sodyum düzeyi yavaş yavaş düzeltilmelidir. Ağır vaklarda, tedavi güç olabilir. Bu nedenle erkenden hastaneye başvurmak gerekir.
Su zehirlenmesinden nasıl uzak durulur?
Aşırı sıcak bölgelerden uzak durulmalı, mümkünse güneş altında kalınmamalı, şemsiye veya şapka kullanılmalıdır. Mutlaka, yanımızda su bulundurmalıyız. Suyu da, yudum yudum ve azar azar tüketmeliyiz. Mümkünse, öğlen sıcaklıklarda 11.00-15.00 arası dışarı çıkılmamalıdır. Tanı ve tedavi için, hastaneye başvurulmalıdır. Su zehirlenmesinden kaçınmak, için bazı kaynaklar, saatte 0,8 ila 1,0 litreden fazla su içilmemesini önermektedir.
