Günlük hayatta sıkça rastladığımız saç problemlerinden biri olan kepeklenme. Çeşitli faktörlere bağlı olarak artış gösterebiliyor. Şişli Memorial Hastanesi Dermatoloji Bölümü Uz. Dr. Gürkan Yardımcı kepeğin nedenleri, tedavi şekilleri, önleme yollarına dair merak edilenleri anlattı.
Kepek nedir?
Halk arasında “kepek” olarak adlandırılan tablo aslında “seboreik dermatit” olarak bilinen kronik ve tekrarlayıcı özelliği olan bir deri hastalığıdır. Bu hastalığın şiddetine göre deride meydana gelen kepeklenme şiddeti de değişmektedir. Sıklıkla saçlı deride görülmekle birlikte kaşlarda, kulak içi ve arkasında, sakal ve bıyık bölgesinde de oluşabilir. Daha nadiren göğüs, sırt, koltuk altı ve genital bölgeyi de etkileyebilmektedir. Bulaşıcı olmayan bu durum erkeklerde kadınlara göre daha sık görülür.
Saçta kepek neden olur?
Kepek oluşumunun kesin nedeni bilinmemekle birlikte birden çok faktörün etkisi olduğu düşünülmektedir. Genellikle ergenlik döneminden sonra başlaması nedeniyle androjen hormonlarının etkisi olduğu tahmin edilmektedir. Kepeklenme yağ bezlerinin yoğun olduğu vücut bölgelerinde görüldüğü için cildi yağlı olanlarda daha sık ortaya çıkmaktadır. Kepeklenme şikayeti olanların deri yüzeyindeki yağ kompozisyonunun farklı olduğu ve normal deri florasında bulunan bazı mantar türlerinin sayıca artmış olduğu da gösterilmiştir. Bağışıklık sistemi düşük olan kişilerde daha sık gözleniyor olması da kepek oluşumunda bağışıklık sistemindeki defektlerin de etkisinin olduğunu düşündürmektedir.
Kepeğe neden olan faktörler nelerdir?
Normal popülasyonda yaklaşık %1-3 sıklıkta görülen kepeklenme sorunu organ nakli geçirenlerde, AIDS hastalarında, bazı nörolojik ve genetik hastalıklarda ise çok daha sık görülmektedir. Ataklar halinde oluşan kepeklenme sorunu çoğu zaman stresli dönemlerde, kış aylarında, mevsim geçişlerinde ve hormonal değişiklere bağlı olarak artışlar göstermektedir. Cildin aşırı yağlı olması, seyrek duş almak, kötü hijyen koşulları gibi bazı sebepler de kepeklenmenin artmasına neden olan sebepler arasında sayılabilir. Vitamin D eksikliği olanlarda kepeklenmenin daha sık görülmesi, bazı hastalarda biotin ve omega-3 takviyesi sonrası kepeklenmenin azalması da hastalığın vitamin eksikliği durumunda daha şiddetli seyrettiğini göstermektedir.
Kepek nedeniyle ne zaman doktora başvurulmalıdır?
Kepek bazen şiddetli kaşıntıya yol açarak kişinin günlük yaşantısını olumsuz etkileyebilmektedir. Aynı zamanda kepeklenmeye eşlik edebilen kızarıklık durumunda da şiddetli egzamalar gelişebilir. Genellikle kendiliğinden gerilemeyen bu durumlarda uygun tedavinin planlanabilmesi için bir dermatoloji uzmanına başvurmak gerekir. Tedavinin gecikmesi durumunda kalıcı olmayan saç dökülmeleri, kaşıntı, yanma, batma ve ikincil gelişebilecek bakteriyel enfeksiyonlar görülebilir. Altta yatabilen muhtemel sebeplerin araştırılması için gerekli durumlarda bazı tetkikler yapılabilmektedir.
Kepek nasıl geçer? Tedavisi nedir?
Öncelikle ataklar halinde gelen ve tekrarlayıcı özelliği bulunan kepeklenmede hastalığın süreci, arttıran ve azaltan faktörler, altta yatan olası etkenler hakkında hastanın bilgilendirilmesi ve eğitilmesi oldukça önemlidir. Eğer tespit edilen bir tetikleyici faktör var ise mutlaka tedavisi düzenlenmelidir. Hastalığın çok hafif formları bazen kendiliğinden geçebilmektedir. Ancak şiddetli durumlarda kişinin yaşına, cinsiyetine, kepeklenmenin gözlendiği vücut bölgesine göre değişebilen bazı şampuanlar, losyonlar, köpükler, kremler ve spreyler kullanılabilmektedir. Cilt tipine uygun temizleyiciler, derinin bariyer tabakasını güçlendiren ürünler, deri yüzeyinde yoğunluğu artan mantarların tedavisi için verilen bazı mantar ilaçları da uygun kişilerde kullanılabilmektedir. Hastalığın atak sırasındaki tedavisi ile nükslerin önlenmesi ve azaltılması amacıyla verilen tedaviler farklılıklar gösterebilmektedir.
Bebeklerde kepek neden olur? Nasıl geçer?
Bebeklerde özellikle doğumdan sonraki ilk 3 ayda kepeklenme sorunu görülebilir. Halk arasında “konak” olarak adlandırılan bu durumun nedeni erişkinlerle benzer sebeplerdir. Ancak ek bir hastalığı olmayan bebeklerde kepeklenme genellikle hafiftir ve çoğu zaman bir tedavi gerektirmeden kendiliğinden geriler. Ancak kepeklenme sürecinin uzaması veya hastalığın şiddetinin artması durumunda dermatoloji uzmanı tarafından değerlendirilmeli ve uygun ilaçlarla tedavi edilmelidir. Bebeklik dönemindeki kepeklenme sorunu genellikle ergenlik dönemine kadar çoğu zaman kaybolur ancak ergenlikten sonraki yaşlarda fonksiyon göstermeye başlayan hormonların etkisiyle tekrar meydana gelebilir.
Saçta kepeği önlemenin yolları nelerdir?
- Kepek sorunu olan hastaların altta yatan tedavi edilebilir bir etkenin varlığı durumunda gerekli tetkikleri yaptırmaları ve uygun şekilde tedavi olmaları gerekmektedir.
- Hastalığın artmasında oldukça önemli olan stres faktörünün kontrol edilebilmesi gerekir.
- Deri bariyerinin fonksiyonunu bozan ürünlerden kaçınmaları, cilt tipine uygun temizleyicileri, nemlendiricileri ve güneş koruyucu kremleri düzenli bir şekilde kullanmaları gerekmektedir.
- Yağlı cilt tipine sahip bireylerin ılık su ile günlük ve/veya gün aşırı duş almaları gerekmektedir.
- Vücutta inflamasyonu artıran gıdalardan (özellikle karbonhidratlar ve yağlardan zengin gıdalar) uzak durmaları, inflamasyonu azaltan (sebze, meyve, Omega-3 ve proteinden zengin besinler) gıdalar tüketmeleri hastalığın şiddetinin ve nükslerin azaltılmasında faydalı olacaktır.
