Halk arasında iltihaplı romatizma olarak bilinen romatoid artrit el ve ayak başta olmak üzere eklemlerde ağrı, şişlik ve tutukluk yapan bir hastalık. Koç Üniversitesi Hastanesi Romatoloji Uzmanı Uzm. Dr. Elif Er Gülbezer, Romatoid Artrit belirtileri, nedenleri, tanısı ve tedavisine dair merak edilenleri anlattı.
Romatoid Artrit Nedir?
Romatoid artrit (RA), sıklıkla el-el bileği ve ayak-ayak bileğinin küçük eklemleri, dizler, dirsekler, kalça ve omuzların etkilendiği, genellikle sinsi bir şekilde başlayan ve uzun süre devam edebilen iltihaplı bir romatizmal hastalıktır. Hastalık, etkilenen eklemlerde ağrı, şişlik ve sıcaklık artışına yani “artrit”e neden olur. Tedavisiz kalan hastalık sonucu zamanla kemik hasarı ve eklemde işlev kaybı meydana gelebilir.
Romatoid Artritin Nedeni Nedir?
Romatoid artrit, nedeni tam olarak bilinmeyen otoimmün bir hastalıktır. Ancak, genetik olarak yatkın kişilerde çevresel etkenlerin tetiklemesiyle, bağışıklık sisteminin normalden farklı ya da uygun olmayan şekilde çalışması ve bunun sonucunda sağlıklı dokuları etkilemesi sonucunda ortaya çıktığı bilinmektedir. Tetikleyici çevresel etken olarak en güçlü risk faktörünün sigara olduğu bilinirken, dişeti hastalıkları, ağız içi ve bağırsak florası da çevresel tetikleyiciler olarak düşünülmektedir.
Romatoid Artrit Sık Görülen Bir Hastalık mıdır? Kimlerde Ortaya Çıkar?
Ülkemizdeki erişkin nüfusta her 100 kişiden birinin RA olduğu tahmin edilmektedir. Çoğunlukla 30-60 yaş arasında başlar, ancak her yaşta ortaya çıkabilir. Kadınlarda, ailesinde RA veya iltihaplı romatizmal hastalığı olan kişilerde daha sık görülmektedir.
Romatoid Artrit Ne Tür Yakınmalara Neden Olur?
Romatoid artrit genellikle yavaş yavaş ortaya çıkar ve haftalar, aylar içerisinde eklemlerde ağrı, tutukluk ve şişlik gelişir. Hastalığın erken dönemlerinde yorgunluk, kas ağrısı, hafif ateş ve kilo kaybı görülebilir. Sabahları ve uzun süreli hareketsizlikten sonra eklemlerde tutukluk (katılık/sertlik) ve/veya ağrı görülebilirken, hastalar bu yakınmalarda hareketle birlikte meydana gelen rahatlamadan bahseder. Çoğunlukla bu tutukluk ve ağrı yarım saatten fazla sürer. El bileği eklemlerindeki şişlik nedeniyle el bileğinden geçen sinire bası ve elde uyuşukluk ortaya çıkabilir (karpal tünel sendromu). Diz arkasındaki boşlukta eklem sıvısıyla dolu bir şişlik (Baker kisti) oluşabilir ve diz hareketlerini kısıtlayabilir. Tüm bu hareketli eklemlerin yanında çene eklemini de etkileyebilir.
Romatoid Artrit Eklemler Dışında Başka Organları da Etkiler mi?
Romatoid artritte cilt, kalp ve akciğer zarı, akciğer dokusu, göz, kol ve bacaklara uzanan sinirler ve damarlar etkilenebilir. Akciğer dokusunda meydana gelen ve mikrobik olmayan iltihap öksürük ve nefes darlığına neden olabilir. Romatoid artrite eşlik eden ağız ve göz kuruluğu ortaya çıkabilir.
Romatoid Artrit Tanısı Nasıl Konur?
Romatoid artrit hastalığının tanısı tek bir testle konulmaz. Doktor yakınmaları öğrenip muayeneyi yaptıktan sonra bazı laboratuvar incelemeleri ve eklem filmlerinin sonuçlarını değerlendirerek tanıyı koyabilir. Her hastada romatizmal testler yüksek çıkmayabilir. Ayrıca, romatizmal testlerin tek başına yüksek olması da romatoid artrit tanısı koydurmaz.
Romatoid Artritin Seyri Nasıldır?
Romatoid artrit birbirini izleyen hastalık alevlenmeleri ve yatışma dönemleriyle seyreder. Romatoid faktör (RF) ve anti-CCP testleri yüksek miktarda pozitif olan hastalarda hastalık daha ağır seyredebilir. Hastalığın yatışması ancak tedaviyle sağlanabilir. Hastaya uygun tedavi seçimi ve hastanın tedaviye uyumu hastalık kontrolünde önemlidir.
Özellikle yeterli ve düzgün tedavinin kullanılmadığı durumlarda, etkilenen dokularda hasar ilerler ve çoğunlukla oluşan hasarı geri döndürmek mümkün değildir. Tedavide hedef, ağrısız bir hayat, hasarsız eklem ve kemikle etkilenen tüm dokuların korunmasıdır.
Romatoid Artrit Nasıl Tedavi Edilir?
Romatoid artrit, yaşam boyu devam edebilen bir hastalıktır. Hastalığın tedaviyle kontrol altına alınıp sönmesi mümkündür, ancak bu durumun korunabilmesi için de çoğunlukla tedavinin devamı gereklidir. Hastalık bulguları henüz hafifken erken dönemde tanınması ve tedavisinin başlanması hastalığın hasara yol açmasını önleyecektir.
Son yıllarda romatoid artritte, artan tedavi seçenekleriyle iltihabın kontrol altına alınması ve eklem hasarının önlenmesi başarıyla gerçekleştirilebilmektedir. Unutmamak gerekir ki, tedavide kullanılacak tüm ilaçlara, eklem hasarı geri dönülmeyecek devreye girmeden önce başlamak gerekir. Her hastanın tedavisi kendisine özeldir, çünkü tedavi belirlenirken hangi eklemlerin ne derecede tutulduğu, hastalığın alevlenme döneminde mi, yoksa iyileşme döneminde mi olduğu gibi hastalığın durumu, hastanın yaşı, genel sağlık durumu, varsa diğer hastalıkları ve mesleği gibi kişisel faktörler de dikkate alınır. Tedavide hastaların yakınlarından destek alınması ve doktoruyla iyi bir iletişim içinde bulunması önem taşır.
Romatoid Artritte Egzersiz
Romatoid artritte yapılan egzersizler kas gücünün ve eklem hareket açıklığının korumasına yardımcı olur, kemik erimesini ve ağrıyı azaltır. Egzersizin ayrıca kardiovasküler, psikolojik ve sosyal açıdan da faydaları vardır. Egzersizin düzenli olarak, haftada en az 3 gün ve en az 30 dakika süreyle yapılması durumunda fayda sağlanabilir. Eklemlerin şiş ve ağrılı olduğu dönemlerde egzersize ara verilmelidir.
Romatoid Artritte Beslenme Nasıl Olmalıdır?
Hastalığı tedavi ettiği ileri sürülen diyet önerilerinin geçerli olmadığı bilinmektedir. Genel olarak sağlıklı ve dengeli bir beslenme şeklinin, özellikle bol meyve, sebze, zeytinyağı ve balık içeren Akdeniz diyetinin benimsenmesi uygundur. Balık ve fındık-fıstık gibi gıdalarda bulunan Omega-3’ün iltihap üzerine olumlu etkileri olabileceği gösterilmiştir. Bitkisel ilaçlar ve vitaminlerin iltihaplı romatizma tedavisinde etkinliğini gösteren bilimsel kanıtlar bulunmamaktadır. Sadece eksikliği durumunda takviye edilmeleri gerekmektedir. Bitkisel ilaçlar ve vitaminler hastalara zararsız görünüp tercih edilebilmektedir, ancak istenmeyen etkileri ve diğer ilaçlarla etkileşimleri bilinmediği ya da kontrol edilemediği için ciddi sorunlar ortaya çıkarabilir.
