Rektum, kolon yani kalın bağırsağı anüse bağlayan son kısımdır. Rektum kanseri işte bu anatomik bölgede gelişen kanserlerine verilen addır. Acıbadem Ataşehir Hastanesi Gastroenteroloji Uzmanı Doç. Dr. Diğdem Özer Etik rektum kanseri belirtileri, nedenleri, teşhisi ve tedavisine dair merak edilenleri anlattı.
Rektum kanseri nedir?
Öncelikle rektum vücudumuzun neresidir, tanıyarak başlayalım. Rektum, anatomik olarak kalın bağırsağın en son kısmını oluşturur. Yani dışkının çıkışına en yakın bölge olarak da tarif edilebilir. Dışkının bekletildiği, uygun zamanda atılana dek kalabildiği bir depo alanı olarak tarif edilebilir.
Yaklaşık bağırsağın en alt 15cm’lik bir alanıdır. Beslendiği kan damarları, kirli kanını gönderdiği damarlar, lenf bezleri ve kontrol eden sinir sistemi açısından diğer barsak kısımlarına göre farklılıklar gösterir. Bu nedenle hastalıkları da, bağırsağın diğer kısımlarını ilgilendiren hastalıklarından farklı seyredebilir.
Rektum kanseri işte bu anatomik bölgede gelişen kanserlerine verilen addır. 2022 yılında Amerika Birleşik Devletlerinde yirmialtı bin erkek, onsekiz bin kadının rektum kanseri tanısı aldığı bildirilmiş. Erkeklerdeki sıklığı kadınlardan fazladır. İlginç olarak görülme yaşı geçmiş verilere göre kıyaslandığında daha erken yaşlara doğru işaret etmektedir. 50- 65 yaş arası rektal kanser görülme sıklığı yıllık %1 artmışken, 50 yaş altında bu artış yıllık %2’dir.
Rektum kanseri belirtileri nelerdir?
- Makattan kanama
- Kabızlık
- Dışkılamada zorluk
- Dışkı kalınlığında azalma, dışkı çapında incelme
- Dışkının tam boşalmama hissi
- Barsak alışkanlığında değişiklik
- Karın ağrısı
- Kansızlık, demir eksikliği
- Karın ağrısı, makatta ağrı
- Bulantı, kusma
- İştahsızlık, halsizlik, yorgunluk
Rektum kanseri neden olur?
Bugün için kalın barsak kanserlerinde, barsak hücresinde genetik ve epigenetik değişikliklerin başlaması, hücrenin aşırı çoğalması ile önce polip halini alması, ardından hücrede devam eden mutasyonlar ile kanser hücresine dönüşmesi kanser gelişiminin temel yolu olarak görülmektedir. Elbette her polip kansere ilerlemez ama polip hücre tiplerine göre bazı polipler, kalın bağırsak kanserlerinin öncüsüdür.
Kolorektal kanserler için risk faktörleri nelerdir?
- Aile hikayesi: Ailesinde birinci derece yakını kolon kanseri olanların, risk grubunda olduğunu gösteren pek çok çalışma mevcuttur.
- Genetik hastalıklar: Ailesel Polipozis Sendromu ve Lynch sendromu olarak adlandırılan bazı genetik hastalıklar hem ailesel tarama hem de özel takip gerektirirler
- Kolon polipleri büyüklükleri, yerleşim yerleri ve hücre tiplerine göre kanser riski taşıyanlar ve taşımayanlar diye sınıflandırılırlar. Hücre dönüşümü ile kanser riski taşıyanlar belli aralıklarla takip gerektirirler.
- Bağırsak iltihabi hastalıkları: Ülseratif kolit ve Crohn hastalığı olanların takipte oldukları hekim tarafından bu açıdan mutlaka izlenecektir.
- Beslenme özellikleri: Obezite, yağlı gıda tüketimi, özellikle işlenmiş et tüketimi kolorektal kanser riskini arttırırken, meyve ve sebze gibi hem lifli hem de anti-oksidan nitelikte ürünlerin tüketimi de riski azaltmaktadır.
- Azalmış fiziksel aktivite, sedanter yaşam kolorektal kanser risini arttırmaktadır.
- Sigara ve alkol tüketimi hemen birçok kanseri olduğu gibi, kolorektal kanserler için de risk faktörüdür. Üstelik rektum kanseri tanısı sonrası sigara içmeyi sürdürenlerin sağ kalımının da sigara ile azaldığı gösterilmiştir.
Rektum kanseri nasıl teşhis edilir?
Rektum kanserinin tanısı hastanın hekime başvurusu ile başlar. Genellikle dışkılamaya ilişkin sıkıntılar utanma duygusu ve “belki geçer” düşüncesiyle kişiyi sağlık merkezine başvurmaktan alıkoyar. Bu sebeple hastanın dışkılamaya ilişkin yakınmalar ile hekime başvurusu ilk adımdır.
Muayenede ele gelen bir kitle, laboratuvar incelemelerde şüphe duyulan bir kansızlık detaylı incelemeye yöneltebilir. Hastaların barsaklarına yönelik sedasyon altında ışık ve kamera sistemi ile bakılması yani rektoskopi veya kolonoskopi olarak adlandırılan işlemler yapılması polip veya kitle saptanmasını sağlar. Bundan sonra biyopsi yapılarak patoloji bölümündeki incelemeler rektum kanseri tanısını netleştirecektir. Sonraki aşamalar, kanserin yayılımını değerlendirmek üzere detaylı kan testleri ve radyolojik incelemeleri kapsar. Detaylı biyokimyasal testler, tomografi ve manyetik rezonans incelemeler kanserin evrelemesi için kullanılır.
Rektum kanseri evreleri nelerdir?
Evre 1: Kanser bağırsak duvarında, ama tüm katmanları tutmamıştır.
Evre 2: Kanser bağırsak duvarı katmanlarını tutmuş ama lenf bezlerine yayılmamıştır.
Evre 3: Kanser bağırsak duvarı dışında lenf bezleri tutulumu göstermiştir.
Evre 4: Kanser uzak organ tutulumu göstermiştir (Karaciğer, kemik, karın zarı gibi).
Rektum kanseri nasıl tedavi edilir?
Rektum kanseri tedavisi evreleme ve bireysel genetik özelliklere göre yapılır. Cerrahi tedavi, radyoterapi yani ışın tedavisi ve kemoterapi yani ilaç tedavisi ayrı ayrı her hasta için değerlendirilir. Genellikle rektum kanseri anatomik özellikleri itibariyle lokal nüks ve metastaz riski ile ayrı değerlendirilir. Tedavide tek başına uygulanacak yöntemler olabileceği gibi ameliyat ve radyoterapi, yahut ameliyat ve kemoterapi birlikte /ardışık uygulanabilir.
