Pankreas kanserleri, istatistiğin iyi tutulduğu yerlerden biri olan Birleşik Devletlerde kanserden ölümlerde en sık 4. neden olarak bildirilmiştir. Son 10 yıl boyunca da sıklığı her yıl %1.2 arttığı gözlenmiştir. Peki pankreas kanseri belirtileri neler? Pankreas kanseri neden olur ve nasıl tedavi edilir? Gastroenteroloji-Hepatoloji uzmanı Prof. Dr. Metin Başaranoğlu Pankreas kanseri hakkında bilmemiz gerekenleri anlattı.
Pankreas kanseri nedir?
Pankreas, midenizin alt bölümünün hemen arkasında yerleşmiş olan ve 15 cm uzunluğunda bir organdır. Pankreas bazı hormonlar salgılar ki, biriside insülindir. Ayrıca, sindirimi kolaylaştıran bazı enzimleri salgılar. Pankreas hücrelerinden köken alan kanserlere pankreas kanseri denir. Pankreasın duktal kanserleri yüksek ölüm oranları olan kanserlerdir. Tüm çabalara rağmen, tümörün biyolojisinde ve genetiğinde artan bilgilerimize, pankreas kanserine yakalananlardaki yaşam beklentisi son 50 yıl içinde çok az ilerleme kaydetmiştir.
Pankreas kanseri nedir?
Pankreas, midenizin alt bölümünün hemen arkasında yerleşmiş olan ve 15 cm uzunluğunda bir organdır. Pankreas bazı hormonlar salgılar ki, biriside insülindir. Ayrıca, sindirimi kolaylaştıran bazı enzimleri salgılar. Pankreas hücrelerinden köken alan kanserlere pankreas kanseri denir. Pankreasın duktal kanserleri yüksek ölüm oranları olan kanserlerdir. Tüm çabalara rağmen, tümörün biyolojisinde ve genetiğinde artan bilgilerimize, pankreas kanserine yakalananlardaki yaşam beklentisi son 50 yıl içinde çok az ilerleme kaydetmiştir.
Pankreas kanseri türleri
Kanseröz ve kanseröz olmayan diye başlıca 2’ye ayrılırlar. Pankreasın en bilinen kanser tipi pankreas enzimlerini taşıyan kanalları döşeyen hücrelerden kökenini alan pankreasın ductal adenokanseridir. Pankreas kanserlerinin %85’I adenokanserlerdir. Diğerleri ise başlıca nöroendokrin tümörlerdir.
Pankreas kanseri görülme sıklığı nedir?
Pankreas kanserleri, istatistiğin iyi tutulduğu yerlerden biri olan, Birleşik Devletlerde kanserden ölümlerde en sık 4. neden olarak bildirilmiştir. Son 10 yıl boyuncada sıklığı her yıl %1.2 arttığı gözlenmiştir. Basit bir projeksiyonla 2030 yılında pankreas kanserinin tüm kanser nedenli ölümler sıralamasında 2. sırayı alacağını tahmin etmekteyiz. Pankreas kanseri en sık 65-74 yaş aralığında görülmektedir. Erkekler kadınlara göre daha sık pankreas kanserine yakalanır.
Pankreas kanserinin belirtileri nelerdir?
Başaranoğlu pankreas kanseri belirtilerini şöyle sıralıyor:
- Sırta vuran karın ağrısı,
- İştahsızlık ve kilo kaybı,
- Deri ve göz beyazlarında sararma,
- Açık renkli dışkılama,
- Koyu renkte idrar çıkışının olması,
- Deri kaşıntısı,
- Yeni tanı konulmuş hatta zor kontrol altına alınamayan şeker hastalığı (diyabet) varlığı,
- Pıhtılaşma bozukluklarının ortaya çıkışı,
- Halsizlik gibi belirtilerin bir kaçı bir arada pankreas kanserli hastalarda görülebilir.
Pankreas kanserinin nedenleri / Pankreas kanseri için riskler nedir?
- Bu riskler 3 grupta incelenir: “Çevresel maruziyetle olanlar”, “hasta ilişkili riskler ve “genetik yatkınlık”. İlk ikisi modifiye (değiştirilebilir) edilebilir risklerdir.
- Kalıtsal geçişliler ise erken tanı ile yaklaşım önemlidir.
- Sigara belli başlı modifiye edilebilen risk faktörüdür. Hiç sigara içmeyenlere kıyas yapıldığında daha önce sigara içmişler fakat şuan bırakanlar 1.2 kat ve hala içenler ise 2.2 kat daha fazla pankreas kanserine yakalanma olasılıkları vardır. Sigarayı daha önce içenler, tüketime son verdikten yaklaşık 20 yıl kadar sonra içmeyenlerle pankreas kanseri için eşit riske gelirler.
- Obezite diğer bir pankreas kanseri geliştirmek için değiştirilebilir risk faktörüdür. Ancak, metabolik faktörler olan ve obeziteye eşlik eden insulin direnci, hiperlipidemi ve hipertansiyonun pankreas kanseri gelişimiyle ilişkisi daha belirgindir.
- Kronik şeker hastalığı (diyabet) pankreas kanseri olasılığını 1.5-2 kat artırır. Yeni başlangıçlı bir şeker hastalığı pankreas kanserinin habercisi olabilir.
- Kronik pankreatit, pankreas kanseri geliştirmede bir diğer risk faktörüdür. Ancak, pankreas kanseri kronik pankreatiti olanların ancak %5’inde geliştiği görülmüştür.
- Kalıtsal risk faktörleri: Kan grupları A, B, ve AB olanların pankreas kanserine yakalanma olasılıkları kan grubu 0 olanlardan daha fazladır. Ayrıca, ailesinde pankreas kanseri olanların pankreas kanserine yakalanma olasılığı olmayanlara görede daha fazladır. Bundan başka, ailesinde kanser riski oluşturan genetik sendrom taşıyanlar örneğin BRCA2 gen mutasyonu yada Lynch sendromu veya familial atypical mole-malignant melanoma (FAMMM) sendromu olanlarda pankreas kanseri geliştirme olasılığı yüksektir.
- Yaşlılık, pankreas kanseri gelişimi için bir diğer risk faktörüdür.
Pankreas kanserinde tanısı nasıl konur?
Pankreas kanserinden şüphelenildiği durumda doktorunuz sizde şunların bir veya birkaçını yaptırır: kan testleri (cea, ca 19-9, serum glukoz ve amilaz, lipaz), tüm batın ultrasonografisi, Abdominal BT ve MRI ve MRCP, PET-BT ve endoskopik ultrason (EUS). Patolojik tanı için pankreastaki lezyondan biyopsi görüntülemeler sırasında alınır.
Geliştirilmekte olan ve bazılarını ülkemizde güncel olarak kullandığımız yeni tanı araçları şöyle sıralanabilir:
- Plectin-1, glypican-1, idrarda 3’li biomarker panel.
- Görüntüleme olarak: single-source, dual-energy, spectral MDCT Hybrid positron emission tomography–magnetic resonance imaging Iterative reconstruction algorithm on MDCT.
- Endoskopik metodlar: Contrast-enhanced harmonic EUS; EUS elastography; EUS-guided fine-needle aspiration and pancreatic juice sampling; Needle-based confocal laser endomicroscopy; Duodenal spectroscopy.
Pankreas kanserinin evreleri
Bir kişi pankreas kanseri tanısı aldıktan sonra kanserinin ne kadar ilerlediğini ortaya koymak gerekir. Bu tip bir yaklaşım tedavi planlama açısından oldukça önemlidir ve hastanın bundan sonra kalan yaşam beklenti süresini tahmin etmeyi kolaylaştırır. Pankreas kanseri en erken dönemi stage 0 yani karsinoma in situ oluşturur. Daha sonra ise evre ilerledikçe evre 1, 2, 3, ve 4 gelir. Evre 4 en ileri evre anlamına gelir. American Joint Committee on Cancer ortaya koyduğu TNM ise şöyle tanımlanmaktadır: T; tümörün pankreastaki boyutuyla alakalı. N; yakın komşuluktaki lenf nodlarının tutulup tutulmadığını söyler. M; uzak metastaz dediğimiz karaciğer, kemik veya akciğer gibi uzak organların tutulumunu belirtir.
“Tümör Grade” ise pankreas kanserli dokunun mikroskop altında ne kadar normal dokuya benzediğini belirtir. Grade 1 en iyi prognoza sahipken, grade 3 en kötü seyirli olandır.
Erken evre denen 1. evrede yakalansa bile pankreas kanserinin 4. evre denen ileri evreye geçişi sadece (ortalama) 1.3 yıl içerisinde olur. Tanı konulduğunda kanserlerin çok az kısmı pankreas içindedir (%11). Çoğu ise bölgesel (%30) ve uzak metastaz (%52) yapmıştır. İleri evre ile yaşam beklentisinin en az olduğu kastedilmektedir.
Pankreas Kanserinde tedavi yöntemleri nelerdir? Son yıllardaki gelişmeler neler?
Kanserin yayılımı tedavi seçeneklerini belirler. Başlıca tedavi modaliteleri: cerrahi işlem, kemoterapi, radyasyon tedavisi veya kombine tedavilerdir.
Pankreas kanserini henüz başlangıç aşamasında yani kansere dönüşmeden (premalign) yakalanmasını hedefleyen çalışmalar vardır. Bir nevi kolon kanseri geliştirmeden poliplerin alınması gibi bir dönemde pankreas kanserini yakalamak ve tedavisini yapmak için çabalarımız var. Ayrıca, biomarkerlar (dışkıda, kanda, dokuda) ve görüntüleme yöntemlerinde tümörü daha çıkmadan yakalamayı ve tedavi etmeyi-çıkartmayı amaçlıyoruz, bu yönde çalışmalar yapılmaktadır.
Pankreas kanseri tedavisi sonrası süreç nasıl işler?
Pankreas kanser tedavisi gerginlik verici ve stresli bir durumdur. Tedavi ile tumor çıkarılır yada tahrip edilir. Tedavi bitiminde hala “acaba kanser geri döner mi?” endişesi hastaları vurur. Pek çok hasta için zaten pankreasta tümor bütünüyle yok edilememiştir. Hatta, tedavi sonrası tümör vücudun başka bir bölgesinden yakalar, geri dönebilir. Kanserli bir hastanın kanseri ile yaşamayı öğrenmesi gerekir. Beslenme danışmanlığı almak kilonuzu koruyabilmeniz ve halsizliğinizin azalması için gerekebilir.
Pankreas kanserinden korunma yolları neler?
- Sigara içmeyin. Sigara içiyorsanız, içmeye son verin.
- Sağlıklı bir kiloda kalma kararlılığı gösterin.
- Fazla kilolarınız varsa onları verin (diyet ve egzersizle).
- Bol meyve ve sebze tüketin
- İşlenmiş et ve kırmızı etten uzak durun.
Prof. Dr. Metin Başaranoğlu’nun diğer yazıları Geçirgen (Sızdıran) Bağırsak Sendromu’na ve Chron-ülseratif kolit yazısına da göz atabilirsiniz
İLGİLİ İÇERİKLER
