Ödem, kılcal damarlarda aşırı sıvı birikmesi sonucu, sıvıların dokulara sızması ile ortaya çıkan bir sağlık sorunu. Memorial Bahçelievler Hastanesi İç Hastalıkları Bölümü Uz. Dr. Sedat Irmak ödem belirtileri, nedenleri, tedavisi, önleme yollarına dair merak edilenleri anlattı.
Ödem Nedir?
Ödem, vücut dokularında sıvı birikimine bağlı olarak gelişen gözlemlenebilir şişliklerdir. Genellikle ayaklarda, bacaklarda, ellerde, yüzde ve gövdede hissedilir. Damar içerisindeki sıvının damar dışı boşluklara sızıntısıyla ödem oluşur.
Ödem neden olur?
Ödem, çeşitli sebeplere bağlı olarak damar içi – damar dışı sıvının dengesinin bozulması sebebiyle meydana gelir. Bunun tuz-su dengesindeki bozukluklar, kan damarlarındaki geçirgenliğin bozulması, hormonal bozukluklar veya enfeksiyonlar gibi pek çok sebebi olabilir.
Ödeme neden olan hastalıklar nelerdir?
- Kalp yetmezliği: Kalbin pompa fonksiyonunun bozulması dokularda sıvı birikmesine ve ödeme neden olabilir.
- Böbrek hastalıkları: Böbreklerin işlev bozukluğu vücuttaki sıvı, tuz ve protein dengesini bozarak ödeme neden olur.
- Karaciğer hastalıkları: Karaciğerin fonksiyonunun bozulması vücutta sıvı birikimi ve ödeme neden olur.
- Lenfödem: Lenf drenaj sisteminin bozulması vücutta biriken sıvıların drene edilememesine sebep olarak ödeme neden olur.
- Hormonal problemler: Başta tiroid hastalıkları olmak üzere hormon hastalıkları vücuttaki sıvı dengesini bozarak ödem oluşuma sebep olabilir
- Allerjik reaksiyonlar: Allerjene maruz kalan kişilerde maruziyet bölgesinde veya vücutta yaygın olarak ödem görülebilir.
- Cilt altı enfeksiyonları: Cilt altında gelişen enfeksiyona bağlı olarak o bölgede sıcaklık artışı, ağrı ve ödem oluşur.
Günlük hayatta sık rastlanılan diğer ödem nedenleri:
- Uzun süre hareketsizlik
- Yetersiz su tüketimi
- Yüksek tuz içeren besinlerin tüketilmesi
- Premenstrüel dönem
- Menopoz başlangıcı ve menopoz dönemi
- Yüksek miktarda alkol tüketimi
- Gebelik
- Bazı ilaçların kullanımı
- Aşırı kilo
Ödem belirtileri nelerdir?
Genellikle ilk hissedilen belirti deride şişlik ve gerilme hissidir. Yüzük gibi aksesuarlar parmaklara olmamaya veya çok dar gelmeye başlar. Çorapların lastik kısmı bacakta çukur şeklinde iz bırakabilir. Yüz bölgesinde oluşan ödemde ise yüz hatlarının değişmesi veya göz altı torbalarının belirginleşmesi ilk belirtilerdir.
Ödem nasıl anlaşılır?
Ödem olduğu düşünülen bölgeye parmakla kısa bir süre basınç uygulanır. Parmağı çektikten sonra basınç uygulanan bölgede çukur oluşumu gözleniyorsa bu durum ödem lehine yorumlanır. Yine şişmiş bölgelere dokunulduğunda gerginlik ve hassasiyet hissediliyorsa bu durum ödemi işaret ediyor olabilir.
Ödem tedavisi nasıl yapılır?
Tek bir ödem tedavisi yoktur. Önemli olan nokta ödeme sebep olan durumun tespit edilip tedavi edilmesidir. Örneğin kalp yetmezliğine bağlı ödem idrar sökücüler ve kalbin pompa fonksiyonunu artıran ilaçlar ile tedavi edilirken, tiroid hastalıklarına bağlı ödem ise tiroid bezinin fonksiyonlarını düzelterek tedavi edilir. Dolayısıyla ödem tespit edildiğinde yapılacak ilk iş ödeme sebep olan hastalığın veya durumun teşhis edilmesidir.
Ödem nasıl önlenir?
Yüksek tuz içeren gıdaların tüketilmesi vücutta sıvının birikmesine ve ödeme sebep olur. Bu sebeple tuz tüketimi azaltılmalıdır. Bununla birlikte paketli işlenmiş gıdalar da tüketilmemelidir. Egzersiz yapmak kan dolaşımını düzenleyerek ödem oluşumunu engeller. Günlük 40 dakika tempolu yürüyüş veya hafif tempolu koşu yapılabilir. Ev içerisinde egzersiz tercih ediliyorsa pilates yapılabilir. Bunlara ek olarak uzun süreler hareketsiz kalmak da ödeme sebep olur. Özellikle çalışma saatlerinde uzun süre hareketsiz kalınmamasını, fırsat buldukça kısa sürelerle yürüyüş yapılmasını öneriyoruz.
Ödem atıcı yiyecekler nelerdir?
Eğer ödeminiz olduğunu düşünüyorsanız herhangi bir ödem atıcı gıda almadan önce mutlaka hekiminize muayene olmalısınız. Eğer bu ödeme sebep olan bir organ hastalığı saptanmaz ise ödem atıcı gıdalar tüketebilirsiniz. Maydanoz, limon, dereotu, nane, ıspanak gibi gıdalar ödemden kurtulmaya yardımcı olabilecek gıdalardır.
