MS hastalığı diğer bir adıyla Multipl Skleroz, sinir sistemini etkileyen yaygın görülen nörolojik hastalıklar arasında yer alıyor. Peki MS hastalığı (Multipl Skleroz) nedir, belirtileri neler? Neden olur? Bulaşıcı mıdır? MS hastalarının nelere dikkat etmesi gerekir? Yeditepe Üniversitesi Kozyatağı Hastanesi Nöroloji Anabilim Dalı Doç. Dr. Emin Özcan MS hastalığı ile ilgili merak edilenleri anlattı…
MS hastalığı (Multipl Skleroz) nedir?
MS hastalığı beyin ve omurilikteki sinir hücrelerinin kılıfını bağışıklık sisteminin yabancı bir madde olarak algılaması sonucu onlara saldırması ve o sinirlerin hasarına bağlı olarak ortaya çıkan belirtilerle seyreden nörolojik bir hastalıktır. Çoğunlukla kadınlarda görülür ve uzun süre devam eden kronik bir yapıdadır. Hastanın yaşamı boyunca devam eden bir hastalık. Beyin ve omurilikteki sinirleri özellikle etkiler ve buna bağlı bulgular ortaya çıkar.
MS hastalığı türleri nelerdir?
- İyi Huylu MS (Benign): Bu tipte hafif ataklar vardır ve atakları tam düzelme takip eder. Zamanla biriken bir kötüleşme olmaz ve kalıcı bir hasar bırakmaz.
- Tekrarlayan ve düzelen MS (Relapsing-remitting): Bu MS türü, en sık görülen MS cinsidir. MS hastalarının yüzde 75- 80’inde hastalık tekrarlayıp düzelen bir yapıda ilerler. MS hastalığının bu tipinde genellikle ataklar gelir bazen tam düzelmeyle bazen özürlülük bırakarak iyileşir.
- İkincil İlerleyici MS (Sekonder Progressif ): İkincil ilerleyici denilen bu MS türü, ATAK – İYİLEŞME – ATAK – İYİLEŞME şeklinde ilerlerken hasta artık atak geçirmemeye ve var olan şikâyetlerin yavaş yavaş artmasıyla seyretmeye başlar. Örneğin hastanın dengesizlik şikâyeti varsa bu şikâyeti yavaş yavaş kötüleşir.
- Birincil İlerleyici MS (Primer Progressif): Birincil ilerleyici MS en az görülen MS tipidir. Bu tipte ataklar ve iyileşmeler olmaz. Hastalığın başlangıcında ortaya çıkan şikâyet aylar yıllar içinde yavaş yavaş kötüleşir. Örneğin yürüme güçlüğü şikâyeti başlar ve şikâyet zaman içinde kötüleşir. Yürüme mesafesi zaman içinde kısalır.
MS hastalığı neden olur? MS hastalığı genetik midir?
Genellikle otoimmün adı verilen, bağışıklık sisteminin kendi kendine saldırdığı, vücudun yapı taşlarına saldırdığı hastalıklar kadınlarda daha fazla görülme eğilimindedir. Bunun genetik bir yatkınlıktan kaynaklandığı düşünülmektedir. Genetik olarak yatkın bireylerde tam olarak belirlenemeyen çevresel faktörlerden etkilenmesiyle ortaya çıkan bir hastalıktır. Bazı araştırmacılar, MS’e henüz belirlenemeyen bir virüsün neden olduğunu ileri sürmektedirler. Yaşamın erken döneminde bu virüsle enfekte olan ve genetik olarak yatkın bireylerde virüse karşı bağışıklık yanıtı gelişmektedir. Bu yanıtın vücuttaki benzer yapıtaşlarına karşı da geliştiği (MS hastalığında bu benzer yapıtaşı sinirlerin etrafını saran miyelin kılıftır) ve hastalığa yol açtığı düşünülmektedir.
MS hastalığı belirtileri neler?
Başlangıçta genellikle gözle ilgili şikâyetler görülmektedir. Tek gözde görme kaybı, bulanık görme gibi şikâyetler ortaya çıkabilir. Bunun yanında merkezi sinir sistemini etkileyen kolda güçsüzlük, uyuşma, konuşma bozukluğu, yürüme güçlüğü ve dengesizlik gibi ek şikâyetler de görülebilir.
MS hastalığı bulaşıcı mıdır?
MS hastalığı bulaşıcı değildir. Anneden veya babadan bulaşma ile geçtiğine dair kanıt yoktur. Genetik geçişi diğer genetik hastalıklar gibi belirgin değildir. Ancak MS hastalarının birinci derece akrabalarında toplumun diğer kesimlerine göre artmış bir risk söz konusudur. Buna karşın hastalık çok sık görülmediği için MS hastalarının yakın akrabalarının MS açısından rutin araştırılmalarına gerek yoktur.
MS hastalığı kimlerde görünür? En çok hangi yaş grubunda ortaya çıkar?
MS genellikle 20-40 yaş arası genç erişkinlerde görülür. Kadınlarda erkeklere göre yaklaşık 2-2,5 kat daha fazla görülür. Kadınlarda daha sık görülmesinin nedeninin hastalığa neden olan genetik yatkınlıkların bir sonucu olduğu düşünülmektedir.
MS hastalığı ölümcül müdür?
MS hastalığı toplumda çok korkulan, ölümcül, yatağa bağlı bırakacak bir hastalık gibi düşünülmekte. Bu korkular nedeniyle hastalara hekime başvurmayabiliyor. MS hastalığı günümüzde güncel tedavilerle kontrol altına alınabilir. Hastanın günlük yaşamını sürdürebileceği doğum yapabileceği, işini gücünü her türlü yapabileceği bir hastalıktır. Hastaların hekime gitmekten kaçınmamaları, korkmamaları gerekir. Uygun tedavilerle uygun kontrollerle hasta günlük yaşamına net bir şekilde devam edebilir.
MS hastalığı nasıl teşhis edilir?
MS merkezi sinir sisteminin bir hastalığıdır. Beyin ve omuriliğinin hastalığıdır ve beyin ve omuriliği etkileyen bütün şikâyetler MS hastalığını düşündürebilir veya MS ile karıştırılabilir. Ancak bu konuda deneyimli bir uzman tarafından kolaylıkla teşhis edilebilir. Dolayısıyla MS konusunda uzman, bu konuda deneyimli bir nöroloji uzmanına başvurmak gerekir. Çünkü MS tanısı konduktan sonra etkin tedaviye bir an önce başlanması gerekir. Sonrasında gerekli görüntüleme yöntemleri ve tanı yöntemleri kullanılarak hastalığın kesin tanısı konulur.
MS hastalığı tedavi yöntemleri nelerdir?
MS hastalığını tümüyle durduracak kesin bir tedavi yoktur, ancak hastalığın gidişatını durduran veya yavaşlatabilen birçok tedavi seçeneği mevcuttur. Bu tedavilerle hastalığın ilerlemesini yavaşlatabilmek, atakların sıklığını ve şiddetini azaltabilmek amaçlanmaktadır. Hastalık seyrini değiştirici enjeksiyon veya hap şeklinde olan ilaç tedavileri ile hastalık kontrol altına almaya çalışılır. Ayrıca atak ortaya çıktığında bu atakların en az hasar vermesini sağlayan kısa süreli bağışıklık sistemini baskılayan atak tedavileri uygulanır. Yine hastalık seyri sırasında ortaya çıkan şikayetlerin düzeltilmesine yönelik semptomatik tedaviler de hekimin tavsiyeleri doğrultusunda uygulanır.
Bu hastaların nelere dikkat etmesi gerekir?
MS hastalarının günlük yaşamda en çok dikkat etmesi gereken konuları şöyle sıralamak mümkün:
- Düzenli yürüyüş yapılmalı; Yürüyüş fonksiyonları MS hastalığında en çok bozulan fonksiyonlardan bir tanesidir. Bu nedenle MS hastalarının mutlaka, günde en az 30 dakika ve kesintisiz, ritmik, yürüyüş yapmaları önemli ve gereklidir. Bu yürüyüşün kardiyak egzersiz tarzında ağır bir yürüyüş olması gerekmez. Yavaş yavaş da olabilir. Ancak önemli olan ritmik ve kesintisiz olmasıdır.
- Düzenli uyku olmalı; MS hastaları için düzenli uyku olmazsa olmazlar arasında yer almaktadır. Bu nedenle gündelik yaşamları içinde mutlaka kaliteli uyumak için özen göstermeliler.
- Sigaradan uzak durulmalı; Sigara MS hastalarının kesinlikle uzak durması gereken bir alışkanlık. Çünkü sigara MS hastalarında atakların gelişmesini, hastalığın seyrinin kötüleşmesini, yeni ataklar gelişmesini ve progresyon dediğimiz kötüleşme tablosunun hızlanmasını sağlayan ciddi risk faktörlerinden bir tanesidir. Bu nedenle sigara kullanan MS hastalarının kesinlikle bırakmalı.
- Bununla birlikte, bazen yoga, meditasyon gibi dengeleyici egzersizler MS te yorgunluk olarak tanımlanan önemli semptomlardan birine ciddi faydaları olabilmektedir. Bu nedenle düzenli uyku, düzenli egzersiz ve yürüyüş hastaların yaşam kalitesini arttırmak için en önemli unsurlar olarak sayılabilir.
