Kan testlerinden istenilen tetkiklerde sıklıkla karşımıza çıkan MCH değeri merak edilen konular arasında yer alıyor. Peki MCH nedir? MCH değeri kaç olmalıdır? MCH değeri yüksekliği ve düşüklüğü ne anlama gelir? Memorial Ataşehir Hastanesi Hematoloji Bölümü’nden Hemotoloji Uzmanı Prof. Dr. Hakan İsmail Sarı, MCH değerini anlattı.
MCH NEDİR?
MCH ingilizce “Mean Corpuscular Hemoglobin” teriminin kısaltmasıdır. Türkçeye “Ortalama Eritrosit (Alyuvar) Hemoglobini” olarak çevrilebilir. Tüm alyuvarlarımızın içinde hemoglobin (Hgb) denilen dokulara oksijen taşıyan ve protein yapısında olan bir molekül bulunur. MHC işte bu alyuvarların içindeki ortalama Hgb miktarını gösterir.
Aslında MCH bir alt parametredir. Doğru olanı ilk önce Hgb düzeyinin bakılmasıdır. Hemoglobin değeri düşük ise MCH düşüklüğü ya da yüksekliği bazı hastalıkların ve kansızlık tiplerinin tanımlanmasında daha önemli hale gelir.
MCH DEĞERİ NASIL ÖLÇÜLÜR?
18-24 parametreden oluşan tam kan sayımı (hemogram) tetkikinde hem Hgb düzeyimiz hem de MCH değerimiz ölçülebilir. Bunun için sadece 2 cc kan vermek yeterlidir. Genelde en geç 1 saat içinde laboratuvardan sonucumuzu öğrenebiliriz.
MCH NORMAL DEĞER ARALIĞI NEDİR?
Testi yapan laboratuvara ve laboratuvarda bu test için kullanılan cihaza göre değişmekle birlikte normal MCH düzeyi, yetişkinlerde hücre başına 27 ile 33 pikogram (pg) civarındadır.
MCH DÜŞÜKLÜĞÜ VE YÜKSEKLİĞİ NE ANLAMA GELİR?
Yazının başında da belirttiğimiz gibi MCH düşük ya da yüksek ise kan sayımında ilk bakılacak parametre hemoglobin (Hgb)’ dir. Eğer Hgb düşük ek olarak MCH’de düşükse, aşağıdaki durumlardan biri ya da birkaçı MCH düşüklüğünün sebebi olabilir:
- Demir eksikliği anemisi
- Akdeniz anemisi taşıyıcılığı
- Kurşun zehirlenmesi
- Kronik hastalıklar zemininde gelişen kansızlık
- Sideroblastik anemi
- Piridoksin (B6 vitamini) eksikliği
Bahsedilen nedenlerin başında gelen demir eksikliği anemisi bir hastalık değil bir laboratuvar bulgusudur. Hgb ve MCH düşüklüğü olan hastalarda ek olarak kan demir düzeyi ve demir depoları bakılarak tanı konur.
Demir eksikliği tanısı konduğunda altta yatan nedeni mutlaka saptamak gerekir. Kadınlarda sadece adet kanamaları ile dahi 1-3 sene içinde demir eksikliği anemisi gelişebilir. Demir eksikliği anemisi gelişirken daha hemoglobin düzeyi düşmeden dahi MCH değeri düşük saptanabilir. Adet gören her kadın MCH değeri düşüklüğünde demir eksikliği olabileceğini bilmeli ve bu yönde tetkiklerini yaptırmalıdır. Bunun yanında yetersiz beslenme, mide ve bağırsaklardan kan kaybı, demir emilimini bozacak hastalıklar (çölyak, gluten hassasiyeti, mide ameliyatları sonrası) nedeni demir eksikliği olan MCH düşüklüğü olabilir.
Genetik bir kansızlık tipi olan Akdeniz anemisi taşıyıcılarında da MCH düşük olur. Bu kişilerde Hgb düzeyi de normalin 1-1,5 g altındadır. Bu kişilerin efor kapasiteleri de normal insanlara göre bir miktar düşüktür. Kurşun zehirlenmesi genelde bir meslek hastalığıdır. MCH düşüklüğü olan bir kişinin mesleği bu durumu tetikleyebilecek bir meslek ise akla gelmelidir.
KOAH (kronik obstruktif akciğer hastalığı), kronik bronşit, kronik böbrek yetmezliği, kronik infeksiyonlar, organ tümörleri (kanserler) ve hematolojik kanserlerde de %30 oranında hem hemoglobin hem de MCH düşüklüğü görülebilir. Diğer bir genetik kansızlık ve diyette B6 vitaminin eksikliği de MCH düşüklüğü yapabilir.
Eğer Hgb düşük ek olarak MCH yüksek ise genelde alyuvar boyutları da büyük olur. Bu duruma makrositoz adı verilir ve bu duruma bağlı anemi tipine de makrositer anemi denir. Aşağıdaki durumlardan biri ya da birkaçı Hgb düşüklüğü ile birlikte olan MCH yüksekliğinin sebebi olabilir:
- Vitamin B12 ve/veya folik asit eksikliği
- Aşırı alkol tüketimi
- Kronik karaciğer hastalığı
- Kronik böbrek yetmezliği
- Bazı ilaçlar
- Tiroid bezinin az çalışması (hipotiroidi)
- Otoimmün hastalıklar
- Akut ve kronik lösemiler
- Multipl myelom adı verilen bir kemik iliği kanseri
- Myelodisplastik Sendrom denilen ve genelde ileri yaş hastalarda görülen bir kemik iliği yetersizliği
- Aplastik anemi adı verilen kemik iliğindeki hiçbir hücrenin üretilemesi durumu olan diğer bir kemik iliği yetersizliği hastalığı
MCH DÜŞÜKLÜĞÜ VEYA YÜKSEKLİĞİ NASIL DÜZELTİLEBİLİR?
Öncelikle şunu belirtmek gerekir ki MCH düşüklüğü ya da yüksekliği bir hastalık değil, bir laboratuvar bulgusudur. Bu nedenle bu durumun tedavisi altta yatan nedene (hastalığa) bağlı yapılmalıdır. Bu konuda iç hastalıkları uzmanı ve/veya Hematoloji uzmanı görüşü mutlaka alınmalıdır.
