Emzirme döneminde hem fiziksel hem de ruhsal hassasiyet gösteren annelerin en çok karşılaştığı sorunlardan biri de mastit. Koç Üniversitesi Hastanesi Meme Cerrahisi Uzmanı Doç. Dr. Ece Dilege, mastit belirtileri, nedenleri, teşhisi ve tedavisine dair merak edilenleri anlattı.
Mastit nedir?
Mastit, sıklıkla emziren kadınlarda görülen meme dokusunun enflamasyonudur. Nadiren emzirmeyen kadınlarda da görülebilir.
Mastit neden olur?
Doğum sonrası emzirmeye başlayan annelerde, alışma sürecinde fiziksel travma sonucu meme başında çatlaklar oluşur. Annenin derisinde ya da bebeğin boğazında doğal olarak bulunan bakteriler bu çatlaklar yoluyla süt kanallarına girer. Anne rahat emziremiyor, memeyi boşaltamıyorsa ya da fazla miktarda süt üretiyorsa, süt birikimi olur. İşte içeri giren mikroplar için bu süt birikimi iyi bir besi yeridir. Mikroplar kolaylıkla çoğalır, enfeksiyona neden olurlar.
Mastit belirtileri nelerdir?
Tipik olarak memenin bir bölümünde hassasiyet, kızarıklık, sertlik olur. Emzirme ağrılı olabilir. Süt miktarı azalabilir. Eğer erken dönemde düzeltilemezse ve enfeksiyon ilerlerse, halsizlik, ateş, titreme gibi sistemik bulgular eklenir.
Mastit tanısı nasıl konur?
Mastit tanısı genellikle klinik olarak konulur. Tanısal testler, görüntüleme ya da kan tetkikleri, tedaviye cevap vermeyen hastalarda ya da klasik bulguları olmayan hastalarda kullanılır.
Mastit nasıl geçer?
Emzirme döneminde mastitin tedavisi öncelikle emzirmeyi desteklemektir. Annenin dinlenmesi, bol sıvı alması, sıcak-soğuk kompres, ağrı kesici ilaçlar önerilir. Bebek istedikçe, düzenli ve her iki meme arasında sıralı olacak şekilde emzirmeye devam edilmelidir. Meme ucu yara halini aldıysa, ağrı ya da acı nedeniyle emzirilmiyorsa, pompayla sağılarak memedeki süt boşaltılmalıdır. Doktor kontrolünde meme ucuna sürülebilecek tedavi edici kremler kullanılabilir. Bu tedbirlerle 12-24 saat arasında herhangi bir düzelme görülmüyorsa, o zaman antibiyotik tedavisi başlamak gerekir. Daha nadir görülen “şiddetli mastit” ise, hastaneye yatış, serum ve antibiyotikle damar yolundan tedavi gerektirebilir.
Mastit olduğu için emzirme kesilirse ya da etkin tedavi yapılamazsa, bazen de tedaviye direnç nedeniyle süt birikmeye devam eder, meme içinde bakteriler çoğalarak meme apsesi oluşur. Apse, tedavi edilemeyen mastitin bir komplikasyonudur. Bu durumda hasta meme cerrahisine yönlendirilmelidir.
Mastit oluşumunu önlemek için neler yapılmalıdır?
Annenin sakinliği, dinlenebilmesi ve bebeğiyle uyum içinde emzirmeye alışması son derece önemlidir. Mastiti önlemenin en önemli yolu, doğum sonrası erken dönemde emzirme desteği almaktır. Emzirmek doğal bir süreçtir, ancak anneye destek verebilecek tecrübeli bir kişi ya da sağlık kuruluşunda bulunan emzirme hemşireleri alışma dönemini hızlandıracaktır.
Emzirmeyen kadınlarda mastit neden olur?
Meme protezi, meme ucu piercing’i gibi yabancı cisimler enfeksiyon nedeni olabilir. Sigara kullananlarda daha sık görülebilen “periduktal mastit”, süt kanallarının etrafında iltihaplanma oluşumudur. Bazen de diyabet hastalarında, bağışıklık sistemini baskılayıcı tedavi alan hastalarda, travma sonucu ya da gösterilemeyen nedenlerle de memede iltihaplanma gelişebilir. Bu tür hastalarda antibiyotik tedavisi başlanılır. Tekrarlayan mastit halinde, apse ya da fistül gibi akıntılı hallerde meme cerrahı mutlaka değerlendirmelidir.
“İdiyopatik granülomatöz mastit” ise, nadir görülen, tekrarlayabilen, hatta alevlenmelerle, sönmelerle seyreden ve tedavisi biraz daha zorlayıcı olabilen bir hastalıktır. Bizim toplumumuzda Batı’ya göre biraz daha sık rastladığımız bir iltihaplanma türüdür. Hasta memede kitle, kitle benzeri sertlikler, apseler, kendiliğinden de olabilen iltihaplı akıntılarla gelir. Emzirme dışı dönemde bu türden mastitlerle karşı karşıya kaldığımızda, meme filmleri, ultrason, mamografi, hatta bazen daha ileri görüntüleme yapılarak, meme MR’ı çekilerek meme biyopsisi yapmak da gerekebilir. Altta yatan nedeni aydınlatmak, kanser olmadığını göstermek gerekir.
Mastit meme kanserine sebep olur mu?
Mastit meme kanserine neden olmaz, ancak bazı türleri kanserle karışabilir. Özellikle çok agresif bir tür olan ”enflamatuvar meme kanseri” mastit benzeri bulgular verebilir. Meme şişer, bir bölgesi kızarır, derisi kalınlaşır. Tedaviyle tam düzelmeyen her hastada mutlaka ayırıcı tanıda kanser bulundurulmalıdır.
