Kurdeşen (Ürtiker) nedir?
Kurdeşen tıbbi adıyla ürtiker, farklı nedenlere bağlı aniden ortaya çıkan, kaşıntılı, kızarıklık ve kabarıklıklarla ortaya çıkan bir cilt hastalığıdır. Bazı sağlık problemleri stres ya da çeşitli ilaçlar kurdeşene yol açabilmektedir. Memorial Ataşehir Hastanesi Dermatoloji Bölümü’nden Prof. Dr. Ayşe Serap Karadağ, kurdeşen (ürtiker) ve tedavi uygulamaları hakkında bilgi verdi.
Kurdeşen belirtileri nelerdir?
Kurdeşenin en önemli özelliği bir anda başlaması, hızla vücuda yayılması ve çok kaşıntılı olmasıdır. Hastalığın belirtilerinin akılda kalması için tıpta 4 K bulgusu şeklinde belirtilmektedir. 4 K; kaşıntı + kızarıklık + kabarıklık ve kaybolmayı temsil etmektedir. Kaşıntılara bazen şişlikler de eşlik etmektedir. Hastanın aynı zamanda göz kapakları, dil, dudaklar gibi yumuşak doku içeren bölgelerinde şişlik ve kızarıklık olabilmektedir. Bu şişlikler anjioödem olarak isimlendirilmekte ve neredeyse ürtiker hastalarının %40’ına eşlik edebilmektedir.
Kurdeşen için en tanı koyduran özellik kızarıklıkların 24 saat içinde kaybolmasıdır. Eğer mevcut kızarıklık 24 saatte kaybolmazsa ürtiker tanısından farklı hastalıkları düşünmek gerekmektedir.
Kurdeşen neden olur?
Kurdeşen çok farklı nedenlere bağlı ortaya çıkmaktadır. Bunlar şöyle sıralanabilir:
- Enfeksiyonlar
- Böcekler
- Parazitler
- İlaçlar
- Gıdalar
- Aşırı sıcak
- Aşırı soğuk
- Kıyafet, lastiğe vb bağlı bası
- Stres
- Takviyeler
- Bazı iç hastalıkları (tiroid hastalığı, karaciğer hastalığı, kanser, otoimmün hastalıklar vb)
Ancak bunların dışında hastaların bir kısmında neden bulunamayabilir.
Kurdeşen çeşitleri nelerdir?
Kurdeşenin çok sayıda çeşidi bulunmaktadır. Süreye göre bakıldığında eğer 6 haftadan kısaysa akut ürtiker denilmektedir. Akut ürtiker toplumun yaklaşık %20’sinde görülebilmekte ve genellikle tedaviyle tamamen düzelmektedir. Ancak hastaların bir kısmında ataklar 6 haftadan uzun sürmekte ve hastalık kronikleşmektedir. Kronik ürtiker genellikle orta yaşlı kadın hastalarda, otoimmün hastalıklarda görülebilmekte ve hastalarda altta yatan stres bulunmaktadır. Bu hastalarda ayrıntılı tetkik yapılmalıdır.
Kurdeşenin ayrıca fiziksel tipleri bulunmaktadır. Fiziksel ürtiker dış faktörlerden kaynaklanan çok sayıda nedene bağlı görülebilmektedir; sıcak, soğuk, basınç, titreşim ve güneşe bağlı gelişebilmektedir.
Kurdeşenin ayrıca vaskülitli tipi bulunmaktadır. Bunda döküntüler 24 saatten uzun sürmkete ve iyileşirken morluk ve lekelenme bırakmaktadır.
Kurdeşen tanısı nasıl konur?
Kurdeşen tanısı dermatolog tarafından klinik muayene ile konulur. Farklı hastalıklardan kesin ayırımı için dermatolog tarafından değerlendirilmelidir. Ancak hastalar bazen atak esnasında doktora ulaşamakta ve doktora gidene kadar lezyonlar kaybolabilmektedir. Bu nedenle atak esnasında çekecekleri fotoğraflar hekimin tanı koymasında yardımcı olacaktır.
Kurdeşenin vaskülitli tipi alt tipinde ayrıca tanıdan emin olunamadığı durumlarda deri biyopsisi alınmaktadır.
Kronikleşen ürtikerde altta yatan olası hastalıkları araştırmak için ayrıntılı kan, idrar ve dışkı tahlilleri yapılmaktadır. Gereken hastalarda radyolojik görüntüleme yapılmaktadır. Ayrıca olası enfeksiyon odağını araştırmak için ayrıntılı incelemeler, diş muayenesi ve gerekirse kadın hastalıkları muayenesi yapılmaktadır. Stres altındaki hastalarda mutlaka psikiyatri konsültasyonu istenmelidir.
Kurdeşen tedavisi nasıl olur?
Kurdeşen tedavisinde ilk olarak alerji hapları (antihistaminikler) verilmektedir. Bu ilaçlar genellikle güvenli olup hastanın ihtiyacına göre 1-4 adet verilebilir. Tetikleyici olduğu düşünülen ilaç varsa kesilir, enfeksiyon odağı varsa tedavi edilir. Burada önemli nokta ilaçları düzenli olarak döküntü çıkmasını beklemeden her gün almaktır. Döküntü başladıktan sonra verilen ilacın etkisi olmayacaktır. Alerji haplarına rağmen düzelmeyen, çok şiddetli kaşıntısı olan veya tüm vücuduna yayılan şiddetli hastalarda kortizonlu iğneler 3-5 gün yapılabilmektedir. Anjioödem denilen şişlikler özellikle dildeyse acil durum olarak kabul edilmektedir. Hemen hastaneye başvurulmalıdır. Bu hastalarda da alerji iğnesi, kortizon ve adrenalin denilen hızlı etkili tedaviler verilmektedir.
Kronikleşen ürtiker için son yıllarda çok etkili biyolojik tedavi olan omalizumab tedavisi geliştirilmiştir. Bu tedavi ayda bir kez yapılan bir iğne tedavisi olup hastanede yapılmaktadır. Yaklaşık 1 yıla kadar kullanılabilmekte ve hızlı etki sağlamaktadır. Yan etkileri oldukça azdır.
Kurdeşen kaç günde, nasıl geçer?
Kurdeşen tepkisel bir olaydır. Genellikle kendiliğinden kaybolmaktadır. Ancak tetikleyicinin etkisi geçene kadar devam etmektedir. Atak süresi ortalama 1-4 hafta kadardır. Bu süreçte ilaçlar her gün alınmalıdır. Doktor kontrolünde yavaş yavaş azaltılarak kesilmektedir.
Kurdeşen önlenebilir mi?
Kurdeşende altta yatan neden bulunursa bu nedenden uzaklaşılmasıyla önlenmek mümkündür. Örneğin tetikleyici tansiyon ilacıysa bu ilaç değiştirilir, takviyeyse kesilir, fiziksel faktörlere bağlıysa (sıcak, soğuk, güneş veya basınç gibi) hasta o etkenden uzak durur. Güneşten korunabilir. Dar kıyafet giymekten kaçınabilir. Strese bağlıysa alınan psikolojik destek veya ilaçlar hastanın rahatlamasını ve atakların oluşmasını engelleyebilir.
