Yazı: Ayşegül Uyanık Örnekal
Spor yapmak sağlıklı bir yaşam sürdürmek için önemli. Çünkü düzenli egzersiz başta kalp-damar hastalıkları, diyabet, bazı kanser türleri, kilo kontrolü, birtakım mental sorunlar hatta depresyon tedavisine dahi yardımcı oluyor. Ancak ne yazık ki günümüzde bilinçsizce, kişinin kendine aşırı yüklenerek spor yapması gibi olumsuzluklarla sıkça karşılaşılıyor. Bu noktada, toplumda kadın ve erkek fizyolojisinin eşit görüldüğü konusunda bir algı olduğuna dikkat çeken Memorial Şişli Hastanesi Ortopedi ve Travmatoloji Bölümü Başkanı Prof. Dr. Uğur Işıklar, “Bu yanlış bir düşünce çünkü kadınlar fizyolojik yapı, kas kitlesi, hormonal denge ve fiziksel kapasite açısından erkeklerden daha farklı bir yapıya sahip. Dolayısıyla da spor yaparken birtakım kurallara uymak gerekiyor” diyor.
Dinlenmeyi ihmal etmeyin
Eğer bilinçsiz yapılırsa, spor faydadan çok zarar verebiliyor. Dolayısıyla verilen kurallara uymak, içinde bulunduğumuz kış aylarında açık havada spor yaparken dikkatli olmak gerekiyor. Prof. Dr. Işıklar, konuyla ilgili şu bilgileri veriyor: “Açık havada spor yapacak kadınların ısınmaya dikkat etmesi önem taşıyor. Çünkü kasların belirli bir çalışma mekanizması oluyor. Eğer vücut, belirli bir sıcaklığa ulaşmadan kaslara yüklenilirse kopma ya da şiddetli ağrılar görülebiliyor. Bir başka konu da ‘tutku halinde spor yapmak!’ Günde 6 km koşmadığın da kendini rahatsız hissetmek, kilo aldığını düşünmek ve bu algıların getirdiği alışkanlık sonucu vücudun endorfin salgılaması nedeniyle adeta bir kısır döngü halinde kişinin kendini iyi hissettiği için sürekli spor yapmak istemesi. Bu durumdaki kişilerin de kışın dikkat etmesi gereken bazı kurallar var. Örneğin, haftada en az iki gün istirahat edilmesi gibi… Söz konusu gruptaki kişiler eğer profesyonel sporcu değilse, dinlenmeye zaman ayırması önem taşıyor. Aksi takdirde sakatlık riski artabiliyor.” Vücuda ilişkin risklerin yanı sıra çevresel faktörler de sakatlığa davetiye çıkarabiliyor. Egzersiz yapılan zeminde oluşan ıslaklık ve buz ile dökülen yapraklar kayarak düşmeye neden olabiliyor. Ayrıca spor yapılan, özellikle de koşulan zemine uygun ayakkabı seçimi önem taşıyor. Örneğin, sahilde koşu yaparken beton zeminde koşmaya müsait, şoku emen ve ayağı iyi koruyan özellikte ayakkabılar seçmek gerekiyor.
Kayak tutkunuz sizi sakatlamasın
Karın her yeri beyaza büründürdüğü bugünlerde kış sporu tutkunlarını tatlı bir telaş kaplıyor. Tüm yıl boyu bekledikleri dönemin geldiğini müjdeleyen kar yağışı, kayak ve snowboard gibi kış sporlarının popülaritesinin de artmasına yol açıyor. Ancak bu tür sportif aktiviteler, gerekli önlemler alınmazsa sakatlıkları da beraberinde getiriyor. Kadınlarda en sık ayak bileği ve ön çapraz bağ yaralanmalarına rastlanıyor. Dizde ön çapraz bağ yaralanma riski, erkeklere oranla kadınlarda altı kat daha fazla görülüyor. Bunda hem ön çapraz bağın oturduğu yerin yapısı, hem hormonal faktörler hem de kas kitlesi büyük önem taşıyor. Eğer kış sporları yılda bir kez yapılıyorsa bu tür sorunlarla karşı karşıya kalmamak için kayağa gitmeden en az bir ay önce pilates, yürüme bandı gibi gibi aktivitelerle kasların esnetilmesi gerekiyor. Böylece söz konusu sakatlıkların önüne geçilmesi sağlanabiliyor.
Ayak bileğiniz burkulursa…
Kayak sporuyla ilgilenenlerde sıklıkla ayak bileği yaralanmalarına rastlanabiliyor. Böyle bir durumda P.R.I.C.E. protokolü uygulanması gerektiğinin altını çizen Prof. Dr. Uğur Işıklar, şu bilgileri veriyor: “Eğer düşmeye bağlı ağrı varsa ilk etapta o bölgenin korunması (protect) gerekiyor. Ardından dinlenmek (rest), şişmeyi önlemek için buz (ice) ile bandaj uygulaması yapılması önem taşıyor. Yaralanan bölgenin elastik bandaj ile dolaşımı bozmayacak şekilde sarılması (compress) ve ayak bileğini kalp hizasının üzerinde tutmak (elevation) da gerekiyor. Söz konusu protokolü uygulayıp ilk tedaviyi yaptıktan sonra ağrı geçmez, üzerine basarken ağrı hissedilirse vakit kaybetmeden bir uzmana başvurmak önem taşıyor. Aksi halde daha ciddi sorunlar ortaya çıkabiliyor.
Spora başlamadan önce kontrolden geçin
Gerek doktor önerisi gerekse kamuoyunda bu konudaki bilincin artması sonucu birçok kişi spora yöneliyor. Fakat bu noktada dikkat edilmesi gereken birçok konu var. Spora başlamadan önce kardiyolojik taramadan ortopedik muayeneye dek bir seri inceleme yapılması önem taşıyor. Bu incelemeler kişinin yapabileceği sporların türü ve şiddeti hakkında bilgi sahibi olmasına yardım ediyor. Ayrıca eğer bir spor salonunda çalışılacaksa kişisel antrenörün konusunda uzman olmasına özen göstermek gerekiyor. Aksi halde kişinin kas yapısı ve fizik kondisyonu gibi birtakım kriterlere dikkat etmeden verilen egzersiz programları yarardan çok zarara neden olabiliyor. Türk kadınlarının yüzde 30’unda diz kıkırdağı ve diziliminde bozukluk olduğunu söyleyen Prof. Dr. Uğur Işıklar, bu noktada yürüyüş bandı kullanımına dikkat edilmesi gerektiğini belirterek, cihazın düz pozisyonda olmasına dikkat çekiyor: “Bunlar dışında en iyi sporlardan biri yüzme! Klor alerjisi, kulakta delik gibi problemleri olmayan herkes için en ideal egzersiz olan yüzme hem tüm kasları çalıştırıyor, hem de kalori yakmaya yardımcı oluyor.”
Dikkat!
Prof. Dr. Uğur Işıklar, kış sporlarıyla ilgilenen kişilere şu önerilerde bulunuyor:
• Eğer kış sporlarında acemiyseniz zor bir pistte kaymayın.
• Kayak yapmadan önce ısınma hareketlerini mutlaka yapın.
• Kayak ayakkabısı ve bağlamasının size uygun olduğundan emin olun.
• Kendinizi yorgun hissettiğiniz anda kaymayı bırakın.
* Formsante dergisinden alınmıştır.
