Tıp dilinde hepatosteatoz olarak adlandırılan “karaciğer yağlanması” karaciğer hücrelerinde aşırı yağ birikmesi anlamına geliyor. Gastroenteroloji Uzmanı, Akademisyen Prof. Dr. Metin Başaranoğlu karaciğer yağlanması belirtileri, nedenleri, tanısı, tedavisi, korunma yollarına dair tüm merak edilenleri detaylıca anlattı.
Karaciğer yağlanması nedir?
Yağlı karaciğer hastalığı karaciğerde yağ fazlasının bulunması durumudur. Yağlı karaciğer tespit yöntemi transabdominal (karaciğer) ultrason, bilgisayarlı tomografi (BT), magnetik rezonans (MR) gibi görüntüleme teknikleri veya gerektiği durumlarda karaciğer biyopsisiyle olur.
Karaciğer yağlanması neden olur?
Yağlı karaciğer yapabilen başlıca nedenler aşırı alkol tüketimi ve metabolik karaciğer hastalıklarıdır. Bunun dışındaki daha az rastlanan nedenler ise hepatit C hastalığı, bazı ilaçlar ve genetik karaciğer abnormaliteleridir. Alkol tüketimi erkelerde 30 g/gün ve kadınlarda ise 20 g/günü aşmamalıdır, aşarsa yağlı karaciğer yapabilir.
NASH, Kuzey Amerika’da üçüncü en yaygın, Avustralya ve Yeni Zelanda’da ise en yaygın karaciğer hastalığıdır. NAYKH ve NASH hastalıklarının prevalansları Amerikan yetişkin popülasyonunda sırasıyla %10 ila %40 arasında ve %2 ila %5 arasında iken diğer gelişmiş ülkelerde sırasıyla %20 ve %1.2-‐%4.8 arasındadır. Genel popülasyonlarda yapılan çalışmalarda ise NASH prevalansı obez olmayan bireylerde %3 ve obez bireylerde %20 olarak bulunmuştur. NASH’e bağlı siroz ve HCC prevalansları da obez hastalarda olduğu gibi diyabetli hastalarda da yüksektir. Bir risk faktörü olan hipertrigliserideminin obez olmayan hastalarda dahi insülin direnci ve NAYKH ile ilişkili olduğu görülmüştür.
Karaciğer yağlanması belirtileri nelerdir?
Karaciğer büyümüş olabilir. Buna bağlı olarak karın sağ üst kadranında dolgunluk ve ağrı hissi, halsizlik, yorgunluk belli başlı bulgulardır.
Karaciğer yağlanması başka komplikasyonlara neden olabilir mi?
Direkt karaciğer ilişkili en önemli komplikasyon siroz olur. Bunun dışında siroz nedenli karaciğer kanseri de daha nadir bir sonuç olabilir.
Karaciğer yağlanması tanısı nasıl konulur?
Başlıca transabdominal ultrasonografi ile tanı kolayca konabilir. Radyolog işlemde karaciğeri parlak görür, bu parlaklığı veren karaciğerde biriken yağdır. İlerlemiş karaciğer hastasında ise büzüşmüş, küçük bir karaciğeri görmek olasıdır.
Karaciğer yağlanması tedavisi nasıl olur?
İlaçla tedavisi olmayan bir durum olup, sağlıklı diyet yapmak ve hareketli bir yaşam sürdürmek birlikte kilo verilmesi tedavide esastır. Günlük kalori tüketimi azaltılmalıdır. Ayrıca, bol meyve ve sebze (günde 5 porsiyon) çeşitlerinden yenmelidir. Kendisini hasta yapabilecek şu ürünlerden uzak durması demektir; früktoz ile tatlandırılmış yiyecek (çikolata, gofret, dondurma vb. ve içecekler olan meşrubatlar, meyve suları gibi). Ayrıca, kötü yağ olan doymuş yağlar ve transyağdan uzak durmalıdır; Kırmızı et mümkün olduğunca az tüketilmelidir.
Yakın zamanda Avrupa’da 9 ülkeyi kapsayan bir çalışma yapıldı. Bu çalışmada “piyasadaki” tüm diyetler karşılaştırıldı, bazıları Atkinson diyeti, ketojenik diyet düşük kalorili yağsız diyet. Sonuç: AKDENİZ TİPİ diyet en sağlıklı, mutluluk veren ve depresyonu en az’a indirgeyen diyet olarak bulunmuştur. Akdeniz tipi beslenme vücudunuza bol probiyotik yanlı sağlıklı dost mikroplar ve onları besleyen lif kaynağı sağlar.
Karaciğer yağlanması olanlar neye dikkat etmeli?
Market raflarında satılan paketli gıdalardan uzak durmalıdır. Bunlar başlıca çikolota vb ayrıca gazlı meşrubatlardır. Hareketli bir yaşam sürmelidirler; yürüyüş ve egzersiz oldukça başarılı sonuçları verir. Beslenme mümkün olduğunca dışarda değil, evde olmalıdır.
Karaciğer yağlanması nasıl engellenebilir?
Alkol tüketimi sıfırlanmalı, günlük kalori tüketimi azaltılmalı ve hareketli bir yaşam sürdürülmesine özen gösterilmelidir. Kilo alınmışsa verilmesi için çaba gösterilmelidir.
Karaciğer yağlanmasına iyi gelen besinler hangileridir?
Basitçe ucuz – pahalı ayrımı yapılmadan, organik olan ve olmayan dememeli, pazar tezgahlarında ve market manav reyonlarında satılan meyve ve sebzeler faydalıdır ve karaciğer dostudur.
İnsülin direnci geliştiğini gösteren belirtiler nelerdir?
Şayet aşırı kilolu hatta obez iseniz insulin direnci geliştirmiş olmanız kuvvetle muhtemeldir.
- Kendinizi aşırı aç hissedersiniz, hatta yemek yemenize ragmen bir türlü doyma hissine ulaşamazsınız.
- Aşırı idrara çıkarsınız, idrara gitme sıklığı ve yapılan idrar miktarı artmıştır.
- Kendinizi yorgun hissedersiniz. Hatta, olması gerekenden daha yorgun hissedersiniz.
- Nihayetinde yapılacak kan testleri ileinsülin direnci geliştirip geliştirmediğiniz basitçe anlaşılabilir.
İnsülin direnci nasıl tedavi edilir? (İnsülin direnci nasıl kırılır?)
İnsülin direncinin nedeni şayet aşırı kilolu olma hali yada obezite ise diyet ve spor yaparak kilo verdiğinizde insulin direncinizde azalacak hatta olmayacaktır. Bu bilinen en zararsız ve masrafsız insulin direnci tedavi yoludur. Hiçbir ilaç veya kimyasal “diyet ve egzersiz” yaparak elde edilen (doğal yol diyorum buna) sonucu size sağlayamaz. İradenizi yüksek tutacaksınız. Doktorunuzun orchestra şefliğinde diyetisyen, spor hocanız ve gerekirse psikolog yardımı da içeren bir ekip ile kilo vereceksiniz ve insulin direncini yeneceksiniz.
İnsülin direncini kırmak için kullanılan ilaçlar var mı, yoksa sadece diyet ve egzersizle mi tedavi edilir?
İnsülin direncini kırmak için kullanılan başlıca ilaç grupları: metformin ve thiazolidinedione’dur.
İnsülin direncinin giderek daha fazla sorun olmaya başlamasının nedenleri nelerdir? Artık günümüzde birçok insanın insülin direnci sorunu yaşadığını göz önüne alırsak, bu artıştaki etkenleri anlatabilir misiniz?
Bunun başlıca nedeni “obezite ve aşırı kilolu” olma halidir. Beslenme alışkanlığında 1970’li yıllarda büyük değişiklikler oldu. Artık ev yerine dışarda yeniliyordu. Daha öncesinde besinimizde olmayan yeni gıda bileşenleri türemişti. Artık, tatlandırılmış yiyecek ve içecekler, bitkisel yağ ve trans-yağ katılmış ürünler kitlesel üretilip satılır olmuştu. Bu artış ve Fast-food denilen yeme alışkanlığı sonucu ilk kez 1980’li yıllarda ABD’de obezitenin arttığı gözlendi. Küresel anlamda bir sıkıntının olduğu ise ancak 1990’lı yılların başında düşük ve orta gelirli halkta artan hipertansiyon, diyabet ve obezite sıklığı ile farkına varıldı. En düşük gelirli kırsal ve kentsel yöreler olan Sub-Sahara Afrikası ve Güney Asya’dan başlayıp en zengin kesimlere kadar hızlı bir şekilde artan aşırı kilolu ve obezite (şişmanlık) hali günümüzün gerçeğini oluşturmaktadır.
Önleyici anlamda neler yapılabilir?
Beslenmede temel eğitim çok önemlidir ve ailede başlamalıdır. Daha sonrada okulda beslenme eğitimi devam etmelidir. Sağlık politikaları içerisine sağlıklı ve sağlıksız gıda ayrımını yaparak topluma yardımcı olmalıdır. Örneğin Amerika ve Avrupa ülkelerinde trafik ışıkları yöntemi uygulanmaktadır. Market reyonlarında satılan ürünler içeriğine göre etiketlenmiştir. Örneğin yeşil etiketli olan (meyve ve sebze gibi) sizing için faydalı yararlı istediğin gibi tüket endişe etme anlamı taşır. Oysa, bir ürünün üzerinde kırmızı etiket varsa bu ürün sağlığın için zararlı olabilir. Kullanmaman senin faydana olur, alacaksanda az tüket ifadesi taşır. Sizde buna göre alışverişinizi yaparsınız.
