Tiroid bezleri bazen herhangi bir sebepten dolayı fazla yada az çalışabiliyor. Tiroidin az çalışması hipotiroidi olarak karşımıza çıkıyor. Acıbadem Fulya Hastanesi Endokrinoloji ve Metabolizma Uzmanı Prof. Dr. Rüştü Serter hipotiroidin belirtileri, risk faktörleri ve tedavisine dair merak edilenleri detaylıca anlattı.
Hipotiroidi nedir?
Tiroid bezi boyun ön tarafında bulunan ve tiroid hormonlarını salgılayan endokrin bir organdır. Bu bezin herhangi bir sebepten dolayı fazla çalışmasına hipertiroidi, yeterli hormon salgılayamamasına ise hipotiroidi denir. Diğer bir değişle tiroidin az çalışması anlamına gelir. Bu genellikle T3 ve T4 hormonlarında düşme ve bunu kompanse etmeye çalışan TSH hormonunda yükselme ile ortaya çıkar.
Hipotiroidi belirtileri nelerdir?
Tiroid bezi salgıladığı hormonlar vasıtası ile organ ve dokularda metabolizmayı, yani enerji kullanımını ayarlar ve hayati öneme sahiptir. Tiroid hormonları farklı düzeylerde de olsa tüm dokuları etkiler. Tiroid hormonundaki azalma başlangıçta; saç dökülmesi, halsizlik, enerji eksikliği, ciltte kuruluk ve kalınlaşma, metabolizmadaki yavaşlamaya bağlı kilo alma, ödem, adet bozuklukları, infertilite (kısırlık), soğuğa dayanıksızlık, kabızlık, kolesterolde artış, kalp hızında yavaşlamaya yol açar. Süreç ilerledikçe seste kalınlaşma, anlama ve değerlendirme güçlüğü, uyku hali, son dönemde de komaya kadar gidebilir. Bebeklerde ve çocuklarda büyüme geriliğine yol açar. Bunlardan ayrı olarak tiroid bezi büyüdüğünde yutma güçlüğü veya nefes almada zorluk gibi problemler de ortaya çıkabilir.
Gebelikte hipotiroidinin önemi nedir?
Tiroid hormonu anne karnındaki bebeğin büyümesini, gelişmesini, kemik oluşumunu ve normal zeka düzeyini sağlar. Özellikle gebeliğin ilk üç ayında hormonlar anneden geçer, daha sonra çocuk da kendi hormonunu üretmeye başlar. Gebelerde görüldüğünde bebekte gelişme geriliği ve zeka geriliği oluşabilir. Fark edilmediği için tedavi edilmeyen bir hipotiroidi aynı zamanda sağlıklı bir gebelik sürecini de tehdit eder. Gebelik planlayan annelerin mutlaka tiroid hormon kontrolü yaptırmaları ve doktorun uygun göreceği düzeylerde olması için gerekirse gebelikte de yakın takibi önemlidir.
Hipotiroidi neden olur?
Hipotiroidi tiroiddeki nodüller nedeniyle gerekli görülen bir ameliyatla tiroidin çıkarılması sonucu oluşabileceği gibi Hashimoto hastalığı gibi tiroiddeki hücrelerin çalışmasında aksaklıklara yol açabilecek hastalıklar sonucu da gelişebilir. Bunlar ömür boyu süren kalıcı yetersizliklerdir. Hashimoto vücudun savunma sisteminin kendi tiroid hücrelerine karşı mücadele başlattığı otoimmün bir hastalıktır. Bir de subakut tiroiditler gibi tiroid bezinin inflamasyonu ile ortaya çıkan geçici hipotiroidiler de vardır. Bazı ilaçlar ve yetersiz iyot alımı da sebepler arasındadır. Hipotiroidi daha nadir olarak tiroid bezinin çalışmasını kontrol eden beyindeki hipofiz bezinin az çalışması ile de ortaya çıkabilir. Bu son tip hastalıkta ST3 ST4 ile birlikte TSH da düşük bulunur.
Hipotiroidi risk faktörleri neler?
Ülkemiz dünya üzerinde tiroid hastalıkları-guatrın sık görüldüğü bölgeler arasında yer alır. Bunda önemli faktörlerden birisi toprak ve sularımızda iyotun düşük olmasıdır. Çernobil kazasının da tiroid hastalıklarının artışına katkıda bulunduğunu biliyoruz. Yine tiroid hastalıklarında ailevi yatkınlık geçerli oluyor. Kadınlarda daha sık rastlanan tiroid hastalığı, aile bireylerinde mevcutsa daha da fazla görülmektedir. Ayrıca aşırı radyasyon alımı da tiroid hastalıklarını kolaylaştırabilmektedir. Karalahana gibi guatrojen bitkilerin aşırı tüketilmesi bilinen nedenler arasında yer alır.
Hipotiroidi tedavisi nasıl yapılır?
Eksik olan hormonun günlük hap olarak alınması tedavinin esasını oluşturur. İlaç sabah aç karına alınır, üzerine 30 dakika bir şey yenmez. Gıdalar ilacın emilimini bozarak etkinliğini azaltabilmektedir. Vücudun hormon ihtiyacı değişebildiğinden düzenli aralıklarla ölçüm yapılarak doktor tarafından doz ayarı yapılması gerekir.
Hipotiroidi kilo aldırır mı?
Tiroid hormonlarının düşüklüğü genel metabolizmayı yavaşlatarak kilo almaya yol açar. Gıdalarla alınan enerji istenen düzeyde yakılamaz ve vücutta yağ olarak birikir. Bu durum hormon tedavisinin alınmadığı ya da eksik alındığı durumlarda ortaya çıkar. Öte yandan hipotiroidi için ilaç tedavisini alan, düzenli kontroller ile doz ayarını yaptıran bireylerin bu gibi olumsuzluklarla karşılaşması beklenmez.
Hipotiroidide beslenme nasıl olmalı?
Sağlıklı, dengeli beslenme yeterlidir. Dengeli beslenme tiroid hormon sentezine katkıda bulunan selenyumun vücutta düşmemesi için yeterlidir. Yine dengeli beslenmede karalahana gibi guatrojenlerin aşırı tüketilmesi yoktur ve guatr gelişme riski artmaz. Aşırı iyot tüketmek tiroid bezinin aktivitelerini bastırabilir. Bu şekilde iyot faydadan çok zarara neden olacaktır. Ayrıca kontrolsüz iyot alımı tiroidde nodüller var ise bunların fazla çalışmasına da yol açabilir. Sağlıklı ve dengeli beslenme yeterli düzeylerde iyot içermelidir.
