Haşimato hastalığı veya diğer adıyla haşimato tiroidi, tiroit bezini etkileyen bir rahatsızlık. Haşimato hastalığının belirtileri neler? Haşimato nasıl tedavi edilir? Haşimato’da özel bir beslenme programı var mı? Biruni Üniversite Hastanesi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Uzmanı Doç. Dr. Ayten Oğuz, anne-kız hastalığı olarak da bilinen Haşimato hastalığı hakkında merak edilenleri tüm ayrıntılarıyla sizler için anlattı.
Haşimato nedir?
Haşimato hastalığı, bağışıklık sisteminin vücudun kendi hücrelerine karşı artan duyarlılığı (otoimmünite) nedeniyle, savunma hücrelerinin tiroid bezini hedef alması ve bunun sonucunda tiroid bezinin vücuda zararlı bir virüs gibi algılanarak, yok edilmeye çalışıldığı bir hastalıktır. Bu durum tiroid bezinin iltihaplanmasına, zarar görmesine ve sonuçta işlevini kaybederek zamanla tiroid hormon eksikliği (hipotiroidi) gelişmesine neden olur. Dünyanın iyot bakımından yeterli bölgelerinde birincil hipotiroidizmin en yaygın nedeni Haşimato hastalığıdır.
Kimlerde daha sık görülür? Risk faktörleri nelerdir?
Haşimato hastalığı, toplumun yüzde 2’sinde görülür ve özellikle yüzde 95 kadınlar etkilenir. Kadın-erkek oranı 7:1’dir. Haşimato hastalığı en sık genç ve orta yaşlı kadınlarda görülür. Ancak her yaşta görülebilir, erkekleri ve çocukları da etkileyebilir. Haşimato hastalığı ailesel geçişli bir hastalıktır. Anne-kız hastalığı olarak da bilinir. Aile bireylerinden özellikle kadınlarda (anne, teyze, abla) genetik geçişi daha sıktır. Bu nedenle aile bireylerinde tiroid veya diğer otoimmün hastalık öyküsü olan kişiler Haşimato hastalığı için yüksek risklidirler.
Kadınlarda daha sık görülmesinin bir nedeni var mı?
Kadınlarda cinsiyet hormonu olan estrojenin yatkınlık oluşturabildiği düşünülmektedir. Ancak daha olası mekanizma olarak, X kromozomu üzerinde bulunan bazı genlerin bağışıklık sistemi duyarlılığını etkileyerek Haşimato hastalığına yatkınlık oluşturabildiği ileri sürülmüştür.
Çevresel faktörler etkili mi?
Haşimato hastalığının nedeninin, genetik yatkınlık ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonu olduğu düşünülmektedir. Viral enfeksiyonlar, stres, cinsiyet hormonları, hamilelik, aşırı iyot alımı ve radyasyona maruz kalma bilinen olası tetikleyici faktörlerdir.
Haşimato’nun belirtileri nelerdir?
Durum genellikle uzun yıllar boyunca çok yavaş ilerlediğinden, Haşimato hastalığı olan kişilerde, kan testlerinde karakteristik tiroid peroksidaz (TPO) antikorları tespit edilse bile erken dönemde herhangi bir belirti görülmeyebilir. TPO, tiroid hormonlarının üretiminde rol oynayan bir enzimdir. Düşük tiroid hormon seviyelerine yol açacak düzeyde hücre hasarı gelişirse sonunda hipotiroidizm belirtileri gelişir.
Hipotiroidi belirtileri
- Yorgunluk
- Kilo alımı
- Kabızlık
- Soğuğa karşı artan hassasiyet
- Kuru cilt
- Depresyon
- Kas ağrıları
- Egzersiz toleransında azalma
- Düzensiz veya ağır adet kanamalarını içerebilir.
Bazı durumlarda, iltihaplanma tiroidin büyümesine (guatr), nodül oluşumuna neden olur ve bu da nadiren boyun rahatsızlığına veya yutma güçlüğüne neden olabilir.
Tanı ve tedavisi nasıldır?
Haşimato hastalığı, fizik muayenede sıklıkla guatrın (büyümüş bir tiroid bezi) eşlik ettiği hipotiroidizm belirtileri ile birlikte laboratuvar testlerinde düşük tiroid hormonu ve yüksek TPO antikoru seviyeleri ile tanınır. Bazen, özellikle ailede tiroid hastalığı öyküsü olan kişilerde hastalık erken teşhis edilebilir. Bu bireylerde TPO antikoru pozitif olabilir, ancak tiroid hormon seviyeleri normal olup, hipotiroidizm belirtileri olmayabilir.
TPO antikorları yüksek, ancak tiroid fonksiyon testleri normal olan hastalarda tedavi gerekmez. Hafif hipotiroidisi olup klinik belirtisi olmayan bireylerde ilaç tedavisine ihtiyaç duyulmayabilir ve bu kişilerde 3-6 ay sonra tiroid hormon testleri tekrarlanmalıdır. Aşikar hipotiroidizmi olan hastalar için ise tedavi, tiroid hormonu verilerek yapılır. Uygun bir dozda ağızdan alınan sentetik levotiroksin, normal tiroid hormon düzeylerini düzeltmede çok etkilidir ve hipotiroidizm belirtilerinin iyileşmesine neden olur. Haşimato hastalığı olan çoğu hasta, levotiroksin ile ömür boyu tedavi gerektirecektir.
Levotiroksin uygun dozda alındığında hiçbir yan etkisi yoktur. Gebelikte ve emzirme döneminde de gerektiğinde kullanılabilir.
Tiroid hormon tedavisinde nelere dikkat edilmelidir?
Bazı ilaçlar, takviyeler ve bazı gıdalar levotiroksin emilimini etkileyebilmektedir. Levotiroksin, mutlaka sabah aç karına, kahvaltıdan en az yarım saat önce, tek başına alınmalıdır. Demir ya da demir içeren multivitamin ürünleri, bazı antiasitlerde bulunan alüminyum hidroksit, sukralfat (ülser ilacı), kalsiyum ürünleri, soya ürünleri, yüksek lifli gıdalar, levotiroksin emilimini etkileyebilir. Bu ürünler, tedaviden en az 3-4 saat sonra alınmalıdır.
Haşimato ile birlikte görülen diğer hastalıklar nelerdir?
Haşimato hastalığı, otoimmün diğer hastalıklar (örneğin; lupus, romatoid artrit, vitiligo, Tip 1 diyabet, çölyak hastalığı) ve çok sayıda fonksiyonel bozukluk (örneğin; depresyon, migren, irritabl bağırsak sendromu, fibromiyalji) ile birlikte olabilir.
Haşimato’da özel bir beslenme programı var mı?
Haşimato’ya özgü bir diyet yoktur. İyot fazlalığının Haşimato sıklığını artırabileceği ile ilgili çalışmalar olmakla birlikte, bu konu netleşmemiştir. Üstelik ülkemizde halen iyot eksikliği önemli bir sorun olduğundan iyot kısıtlaması önerilmemeli ve iyotlu tuz kullanmaya devam edilmelidir.
Selenyum takviyesinin TPO antikor seviyelerini azalttığına dair çalışmalar olmakla birlikte, tiroid hormon eksikliği gidişatını değiştirmemektedir. Özellikle selenyum düzeyi düşük Haşimato’lu bireylerde takviye önerilebilir.
Gluten alımı, otoimmün hastalık sıklığını artırabilmektedir ve Haşimato’lu bireylerde yapılan bazı çalışmalarda glutensiz beslenme antikor seviyelerini azaltabilmektedir. Ancak Haşimato hastalarının tamamen glütensiz beslenmesi kılavuzlarda öneri olarak yerini almamıştır. Özellikle çölyak hastalığı veya gluten hassasiyeti eşlik ediyorsa glutensiz beslenme önerilebilir.
Kaynaklar:
- Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği hasta bilgilendirme broşürleri
- Amerikan Endokrin Derneği hasta bilgilendirme materyalleri
İLGİLİ İÇERİKLER
Tiroid bezi ve hormonları vücutta ne işe yarar?
Bahar yorgunluğu mu, Hashimoto mu?
