Özge Çolak / Elele.com.tr
Günlük hayatı olumsuz yönde etkileyen hastalıklardan bir tanesi de gastrit. Çoğu kişinin şikayetçi olduğu bu rahatsızlık, pek çok kişi tarafından reflü ile karıştırılabiliyor. Peki gastrit neden olur? Belirtileri ve tedavi yöntemleri neler? Reflüden farkı nedir? Gastrite bağlı hangi komplikasyonlar gelişebilir? Gastroenteroloji Uzmanı ve Öğretim Üyesi Prof. Dr. Metin Başaranoğlu gastrit hakkında merak edilenleri anlattı.
Gastrit nedir?
Gastrit oldukça sık görülen bir durumdur, midenin iç yapısının iltihabıdır. Başlıca nedeni H. Pylori mikrobu ve genel toplumda sıkça kullanılan ağrı kesicilerdir. Düzenli içilen alkolde başka bir nedenidir.
Gastrit sıklığı toplumda nedir?
Gastrit, ani başlangıçlı akut olabileceği gibi yavaş yavaş gelişen kronik tiptede görülebilir. Akut başlangıçlı gastrit sıklığı 1000 vakada 8 iken, kronik gastrit sıklığı 10000’de 2’dir.
Gastrit belirtileri nelerdir?
Karın üst kısmında yanma ve ağrı olabilir. Yemek yenince bu ağrılar rahatlayabileceği gibi kötüleşebilir de. Bazen bulantı, kusmada olabilir. Yemek sonrası bir aşırı doygunluk ve mide kısmında dolgunlukta olabilir.
Gastrit türleri nelerdir?
Başlıca 2 tipte olur. Eroziv gastrit denende, mide iç yüzeyinde iltihaplanma ve erezyon ikiside olur. Sebebi alkol kullanımı, sigara içmek, romatizmal ağrı kesiciler veya kortizol içeren ilaçlar kullanmak, viruslar, bakteriler ve stress olabilir. Diğer gastrit formu ise erezyon olmayan sadece iltihaplı gastrittir.
Gastrit neden olur?
- Bakteriler: özellikle H. Pylori insanların en sık tutulduğu infeksiyonlardan olmasına ragmen ancak bazılarımızda gastrit ve diğer şikayetler geliştirir. Burda neden genetik yatkınlık olabileceği gibi, yaşam tarzı seçimleride olabilir, mesela sigara içmek ve kötü beslenme alışkanlıkları gibi.
- Düzenli ağrı kesicilerin (NSAID’s) kullanımıda önemli bir nedenidir. Mesela ibuprofen (advil) ve naproxen hem akut hemde kronik gastrit nedeni olabilir. Uzun süreli bu ilaçların kullanımı midedeki koruyucu faktörleri azaltarak gastrit yapabilir.
- İleri yaş diğer bir gastrit eğilimi nedenidir. Otoimmün hastalıklarda bu yaşlarda görülen artışlar, h. pylori sıklığındaki artış ve mide duvarında incelme gastrit gelişimini ileri yaşlarda artıran diğer faktörlerdir.
- Aşırı alkol tüketimi mide iç yüzeyini tahriş edip hasara eğilimini artırır. Alkol tüketimi bir akut gastrit nedenidir.
- Stres özelliklede ameliyat sonrası veya yanıklardan sonra gelişen stress ve ciddi şiddetli enfeksiyonlar akut gastrit nedenlerindendir.
- Kanser tedavisinde kullanılan kemoterapi ve radyasyonda gastrit riskinizi artırabilir.
- Diğer otoimmün hastalığı olanlarda (haşimoto ve tip 1 diyabet gibi) otoimmün tip gastrit birlikte görülebilir. Bu grupta B12 vitamin eksikliğine rastlanabilir. Ayrıca, Crohn hastalığı, çölyak hastalığı ve parazitoz olanlarda da gastrit görülebilir.
Gastrit ve reflü arasındaki fark nedir?
Reflüde mide içeriğinin asitle beraber veya asid olmaksızın özofagus dediğimiz yemek burusuna doğru çıkışı vardır. Hasta göğüs hizasında retrosternal ağrı yanma hisseder. Özellikle bu duruma fruktoz şurubu ve doymuş yağ içersine katılmış paketli gıda tüketimi sonrası rastlamaktayız. Obezler, bozuk beslenme alışkanlığı olanlar, uyku bozukluğu çekenlerde risk altındadır. Uzun vadede reflü özofagus alt ucunda sitrüktür gelişimine ve hatta adenokansere neden olabilir.
Gastriti olanlar ne zaman doktora görünmeli?
Bir haftadan fazladır süren şikayetleriniz varsa bir doktora görünmenizde fayda vardır. Ağrınız şiddetliyse, bulantı veya kusmanız varsa mutlaka doktora görünün. Ağrı kesici aspirin veya benzeri bir ilaç kullanıyorsanız mutlaka doktorunuza söyleyin. Kanlı kusmanız oluyorsa veya dışkınız siyah renkte yumuşak çıkmışsa doktorunuza görünün.
Gastrite bağlı hangi komplikasyonlar gelişebilir? Hangi hastalıkları tetikler?
Mide ülseri ve veya kanseri veya mide kanaması görülebilir. Daha sıklıkla görülebilecekler ise: akut veya kronik kanamaya bağlı kansızlık veya otoimmün gastritte bağlı B12 eksikliği olabilir.
Gastrit tanı yöntemleri
Öncelikle iyi bir anemnez ve hastalık öyküsü alınır, aile öyküsü sorgulanır. Daha sonrada aşağıdaki testleri sizden isteyebiliriz:
Üst gastrointestinal sistem endoskopisi: Hasta anestezist eşliğinde uyutulur, sonra ucunda küçük bir kamare olan ince bir tüp boru ağızdan girilip yemek borusu (özofagus), mide ve duodenumun 1. ve 2. kısmı iç yüzeyleri incelenir. İşlem sırasında hasta uyutulmuşken gerekli görülen yerlerden özellikle midede büyük ve küçük kurvaturdan ve insisurdan biyopsi dediğimiz küçük doku parçaları biyopsi forsepsiyle alınır. Hasta güzelce uyutulduğu için bunların hiç birini hissetmez. Alınan doku örnekleri hem midedeki iltihabın şiddetini gösterir (displazi vb) hemde mikrop varmı yokmu (h. pylori) onu söyler.
Gastrit bulaşıcı mıdır?
Gastrit bulaşıcı değildir. Fakat, gastritin en önemli nedenlerinden biri olan h pylori bakterisi bulaşıcıdır. Yiyeceklere dokunulmadan önce ellerin usulünce iyi yıkanması gerekir. Covid pandemisinde bu kuralı iyi öğrendiğimizi düşünüyorum. İçme sularının (klorlama) ve taşıyıcı boruların hatta sitelerdeki su depolarının hijyeninin toplum sağlıkçılarının koymuş olduğu kurallara uygun şekilde yapılması gerekir. Çünkü, h pylori vücuda girdikten sonra gastrit gelişir.
Gastrit tedavi yöntemleri neler?
Gastrit neden olan neyse ona göre tedavi yapılmalıdır. H pylori gastrite neden ise bir kaç çeşit antibiyotik ve mide koruyucu bir arada bir kaç hafta kullanılarak tedavi yapılır. Seçtiğimiz ilaçlar toplumun antibiyotik direncine ve kişisel duyarlılığa ve allerji durumuna göre değişkenlik gösterir. Antiasidler, şikayetleri azaltabilir. Mide iç çeperinin asidle temasını azaltarak bunu yapar. Eskiden beri kullanıla gelen H2 blokerleri mesela famotidine etkili ilaç grubundadır. Proton pompa baskılayıcıları mide asidini azaltmada oldukça güçlüdür. Piyasada pek çok çeşidi bulunan bu grup ilaçların etkinlik ve birbirine üstünlükleri farklılıklar gösterir. Uzun vadeli kullanımları bir sorun olup mide de polip gelişimine hatta kemik erimesine neden olabilir.
Gastriti olanların beslenmesinde nelere dikkat etmesi gerekir? Hangi besinlerden uzak durulmalı?
Yağdan zengin beslenme tercih edilmez. Alkol uzun vadeli tüketmek yada kısa vadede aşırı alkol tüketim bir neden olabilir, bu nedenle gastriti olanların alkolden kaçınması gerekir. Asitli içecekler (kola, domates suyu vb), aşırı kahve tüketimi, kızartılmış veya baharatlı yiyecekler, aşırı çay tüketimi gastrit nedeni olabilir, uzak durulmalıdır.
Gastrite iyi gelen besinler neler?
Yüksek lifli meyve ve sebzeler, balık gibi az yağlı besinler koruyucu olabilir.
Probiyotikler konusu net olmayıp, bazılarında faydalı olabilir. Usulüne uygun üretilen yoğurt ve kefir faydalı olabilir.
Gastrit önlenebilir mi?
Gastritin başta gelen nedeni h. pylori bakterisidir, ve pek çok kişi bu mikropun varlığından bi haber olabilir. Korunma için el yıkama ve diğer hijyen kuralları yukardaki anlatıldığı şekilde uygulanmalıdır. Ayrıca, yağlı yemeklerden, kızartmadan, aşırı kafein ve çaydan uzak durulmalıdır. Yemekten sonraki 2-3 saat boyunca düz yatılmamalı, yürüyüş yapılmalı veya yarı oturur durumda olunmalıdır. Alkol tüketilmemeli ve stresten uzak durulmalıdır.
Gastrit hastalarına öneriler
Gastrit hızlı ve kolay tedavi edilebilen iyileşebilen bir durumdur. Özellikle hiyen kurallarına uymak, stress yönetimini iyi yapmak, alkol tüketimini azaltmak, yağlı ve kızartmadan uzak durmak, aşırı kafein ve çay’dan uzaklaşmak en azından bir dönem için önerilir. H pylori varlığı kanıtlanırsa antibiyotik tedavisi ile konforlu bir hayata geri dönüş hızlı ve kolaydır.
Daha fazla okuma için: “İkinci Beyin Bağırsaklar” ve “Yalancı Şeker” kitaplarımı öneririm.
İLGİLİ İÇERİKLER
Prof. Dr. Metin Başaranoğlu’nun diğer yazıları Geçirgen (Sızdıran) Bağırsak Sendromu’na ve Beyaz yakalılar neden diğer kişilere göre daha çok hastalık yaşıyor? yazısına da göz atabilirsiniz
