Siz ve eşiniz bebek sahibi olmayı deniyor ancak yapamıyorsanız, doğurganlığınız için gerekli testleri yaptırmanız gerekip gerekmediğini merak etmeye başlayabilirsiniz. Uzmanlar, 35 yaşın altındaysanız 12 ay boyunca ve 35 yaşın üzerindeyseniz 6 ay boyunca doğum kontrolü olmadan düzenli cinsel ilişkiye rağmen gebelik elde edilmemiş olması sonucunda bir doktora danışma zamanının geldiğini söylüyor. Yeditepe Üniversitesi Hastaneleri Kadın Hastalıkları Doğum uzmanı Dr. Öğr. Ü. Melis Gökçe Koçer Yazıcı doğurganlık testleri hakkında detaylıca bilgiler verdi.
DOĞURGAN OLDUĞUNUZU NASIL ANLARSINIZ?
Çiftlerin birlikte doktora gitmesi önemli. Amerikan Üreme Tıbbı Derneği’ne göre infertilite erkekleri ve kadınları eşit olarak etkiler, bu nedenle her iki partner de test edilmelidir. Doktorunuzla bu konudaki ilk görüşmenizde, muhtemelen genel sağlığınız ve yaşam tarzınız hakkında da sorular soracaktır.
- Kronik hastalıklar veya ameliyatlar dahil olmak üzere tıbbi geçmiş
- Aldığınız veya geçmişte kullandığınız ilaçlar
- Sigara, alkol kullanımı, kafein tüketimi veya yasa dışı madde kullanımı
- Evde veya işte kimyasallar, toksinler veya radyasyonla temas durumunuz
- Ayrıca seks hayatınız hakkında da;
- Ne sıklıkla ilişkiye giriyorsunuz
- Doğum kontrol yöntemi seçimi ve kullanım geçmişiniz
- Cinsel yolla bulaşan hastalık varlığı
- İlişki sırasında herhangi bir sorunun varlığı
Doktorunuz ayrıca adet dönemlerinizle ilgili aşağıdaki soruları soracaktır, bunlar;
- Daha önce hamile kaldınız mı?
- Geçen yıl boyunca ne sıklıkla regl oldunuz?
- Düzensiz adet dönemleri ya da adet gecikmesi yaşadınız mı?
- Adetler arasında lekelenme oldu mu?
- Kanamanızın miktarı, uzunluğunda bir değişiklik, büyük kan pıhtıları düşürme ya da daha önce olmayan adetlerle ilişki ağrı gibi değişiklikler oldu mu?
- Hangi doğum kontrol yöntemlerini kullandınız?
- Hiç bebek sahibi olmak için doktora gittiniz mi ve herhangi bir tedavi gördünüz mü?
DOĞURGANLIK İÇİN HANGİ TESTLER YAPILIR?
İnfertilite araştırması için tek başına en iyi test denilebilecek bir test yoktur. Doktorlar, doğurganlık sorunlarına neden olabilecek sorunları belirlemek için çeşitli tetkiklerden yararlanır. Bunun dışında sırasıyla yapılacak olan muayene ve tetkikler;
Pelvik muayene ve ultrason değerlendirmesi
Rahim ağzı çevresindeki anormal hücreleri tespit etmek için kullanılan Pap smear testi yaptırmalısınız. Test, rahim ağzı kanserini ve rahim ağzıyla ilgili diğer sorunları veya cinsel yolla bulaşan hastalıkları tespit etmede faydalıdır. Bunlardan herhangi biri hamile kalmanızda sıkıntı yaratabilir.
Transvajinal ultrason değerlendirmesi, rahim ve yumurtalıkların görüntülenmesine yarayan girişimsel olmayan bir taramadır. Bazı kadınlar için biraz rahatsız edici olsa da, karından yapılan ultrasona göre çok daha iyi sonuç alınmasını sağlayacaktır. Transvajinal ultrason yöntemi ile rahimde gebeliğe engel olabilecek polip, myom, tüplerin içinde sıvı birikimi yani hidrosalpinks gibi yapısal bir anomali varlığı tespit edilebilirken yumurtalıklarda oluşan kistler ve her adet döneminin başında gelişebilecek yumurta sayısına bakarak yumurta rezervi hakkında fikir sahibi olabiliriz. Yapısal anomalilerin varlığında ek tetkik ve girişimsel tanı yöntemlerini kullanarak mevcut durumu doğrulamak gereklidir. Ya da herhangi bir kistik lezyon izlendiyse gebe kalınmadan önce malign bir durumu dışlamak için, enfeksiyondan şüphelenildiği durumlarda yine görüntüleme yöntemleri, kan testleri ve hatta girişimsel bazı işlemler uygulamak gerekebilir.
Kan testleri
Hormon seviyelerini ve yumurtalık rezervini kontrol etmek için (bir kadının yumurtalıklarında kalan potansiyel yumurta sayısı) sıklıkla yararlanılan yöntemdir. Adetin 2. Ya da 3ç günü FSH ,LH ve E2 hormonları değerlendirilir. Ayrıca tirod bezi işlevlerini değerlendirmek için de TSH VE sT4 testleri istenmelidir.
Bunların dışında ailede erken menopoz ya da yumurtalık yetmezliği öyküsü mevcutsa, adetin 2.- 3. günlerinde değerlendirilen ultrason sonucunda az yumurtalık rezervi izlendiyse bunu doğrulamak için Anti-Müllerian Hormon (AMH) istenebilir. FSH,LH ve E2 hormonları adetin 2.- 3. Günleri istenmesi gerekirken AMH tetkiki için belli bir gün ya da saat ya da açlık gerekmemektedir. AMH test sonucu 1-3 ng/ml normal aralık olarak değerlendirilirken <1ng/ml altındaki değerler düşük kabul edilir ve mümkün olan en yakın zamanda bebek sahibi olunması hakkında hastalara danışmanlık verilir.
Cerrahi gibi minimal invaziv prosedürler
Histerosalpingogram(HSG), rahim ağzından özel bir boya enjekte edildikten sonra rahminizin ve fallop tüplerinizin röntgeninin çekilmesi ile yapılan bir görüntüleme yöntemidir.
Yumurtalar atıldıktan sonra tüpler yardımıyla tutulur ve spermlerle burada birleşir. Yumurtadan spermle döllenmesiyle oluşan embriyo, tüplerin rahme doğru olan hareketi ile önünde herhangi bir engel yoksa ilerler ve rahim iç zarına (endometriuma) gelince uygun şartlar olması durumunda tutunur ve gebelik ilerlemeye başlar. Tüpler içinde sıvı birikimi (hidrosalpenks), tıkanıklık ya da rahminizdeki herhangi bir yer kaplayıcı lezyon (miyom,polip) ya da yapışıklık (adezyon,sineşi) olması durumunda rahme doğru ilerleme ya da tutunma gerçekleşemez. Bu patolojik durumları dışlamak amacı ile de HSG görüntülemesinden yararlanmaktayız.
Laparoskopi (kapalı ameliyat), karnın duvarında 1 cm ve daha küçük birkaç kesi oluşturularak ucunda bir kamera bulunan ince bir tüp (laparoskop) ile karın içindeki organların (rahm, fallop tüpleri, yumurtalıklar, barsaklar vs.) direk gözle görülüp incelenmesi ve herhangi bir patoloji olması durumunda da tedavisinin uygulanabildiği hasta ve doktor için oldukça konforlu bir ameliyat yöntemidir.
Tüplerde herhangi bir tıkanıklık ya da sıvı toplanması düşünüldüğünde, rahim ağzından bir boya verilir ve bu boyanın tüplerden geçişi kontrol edilerek embriyonun taşındığı yolda herhangi bir engel olup olmadığı net olarak izlenebilir. Bir sorun görüldüğünde de aynı ameliyat esnasında tedavisi de uygulanabilir.
DOĞURGANLIĞIN BELİRTİLERİ NELERDİR?
Çoğu durumda, normal bir adet döngüsüne sahip olmak, kilonuz ne olursa olsun, doğurgan olduğunuza dair en önemli ipucudur. Düzenli adet görmek için her ay bir yumurtanın adetin başında seçilerek büyüyüp olgunlaşması ve yumurtalıktan atılması yani ovulasyonun gerçekleşmesi gereklidir.
Yumurtladığınızı anlayabilmeniz için kendinizin de vücudunuzda takip edebileceğiniz bazı yöntemler bulunmaktadır;
- Adet döngünüzün uzunluğunu takip etmek – yumurtlama genellikle adetinizin başlamasından yaklaşık 14 gün önce gerçekleşir, bu nedenle düzenli bir döngünüz varsa ortalama ne zaman yumurtanızın atılacağını hesaplayabilirsiniz. 28 günlük bir döngüde, bu adet başlangıcından sonraki 14. gün anlamına gelir. 32 günlük bir döngüde, bu da adet başlangıcından sonraki 18. gün anlamına gelir. Ancak döngünüz aydan aya tamamen düzenli değilse, kesin olarak bilmek zordur. Bu yüzden birkaç ay boyunca bir adet döngüsü takvimi tutun veya yumurtlamayı hesaplamanıza yardımcı olabilecek araçları kullanın.
- Mittelschmerz/ Yumurtlama ağrısı – Kadınların yüzde 20’si yumurtlama sırasında karın aşt kısmanda ya da tek taraflı kasık bölgesinde bir ağrı, sancısı veya kramp şeklinde bir duygu hisseder. Almanca olan bu terim “orta ağrı” yani periodların ortasında yumurtlamaya bağlı olan ağrı anlamına gelmektedir, bu ağrıyla birlikte bazı kadınlarda hafif lekelenme tarzı bir kanama da görülebilmektedir.
- Servikal Mukusunuz miktarı ve kıvamı – yumurtlama zamanında daha ıslak, daha berrak (yumurta akı gibi) ve daha kayganlaşan bir akıntınız olduğunu fark edebilirsiniz.
- Vücut ısısı değişiklikleri(BBT) – yumurtlama gerçekleştikten sonraki günlerde yataktan kalkmadan bir termometre ile vücut ısınızı ölçerseniz küçük bir artış olduğunu tespit edebilirsiniz.
Sabah ilk iş olarak, en az üç ile beş saat uykudan sonra ve yataktan kalkmadan, konuşmadan ve hatta oturmadan önce termometre ile aldığınız temel vücut ısısı ölçümüdür. Hormon seviyelerinde dalgalanmalar meydana geldikçe BBT’niz döngünüz boyunca değişir. Yumurtlamadan önceki döngünüzün ilk yarısında östrojen hormonu baskındır. Yumurtlamanın ardından ikinci yarıda, progesteronda bir artış olur ve vücut ısınız yükselir.
Yumurtlama meydana gelir gelmez vücut ısınız yaklaşık yarım derece yükselecektir. Unutulmaması gereken BBT’nizi takip etmek yumurtladığınız günü tam olarak belirleyemez sadece yumurta atılabildiğinin bir kanıtı olacaktır.
- Yumurtlama Zamanı Tahmini İçin Üretilen Kitler – yumurtlama zamanı civarında hormon (luteinizan Hormon-LH) seviyeleri artar ve bu, çişinizdeki hormon seviyesini ölçen yumurtlama tahmin kitleri kullanılarak en muhtemel zaman tespit edilebilir.
- Cinsel isteğiniz artabilir.
- Vulvanız veya vajinanız şişmiş görünebilir.
- Rahim ağzınız yumuşar ve açılır.
Bu yöntemlerin bir kombinasyonunu kullanmak muhtemelen en doğru olacaktır.
Ayrıca bazı kadınlar yumurtlama zamanlarına yaklaşırken göğüslerde hassasiyet, şişkinlik ve hafif karın ağrısı gibi başka semptomlar da yaşayabilir, ancak bunlar yumurtlamanın tahmin edilmesinde güvenilir bir yol değildir.
BİR KADININ HAMİLE KALMA İHTİMALİ NEDİR?
35 yaşın altındaysanız ve doğum kontrolü kullanmadan düzenli seks yapıyorsanız, 1 yıl içinde hamile kalma olasılığınız 10’da 8’dir.
HAMİLE KALMA ŞANSINIZI NASIL ARTIRABİLİRSİNİZ?
- 2 ile 3 günde bir doğum kontrolü kullanmadan ilişkiye girmek,
- Yumurtlama döneminde ilişkiye girmeye daha çok dikkat edin,
- Size uygun olan ve sağlıklı bir kilo kontrolü, alkolü azaltın veya bırakın ve sigara içmeyin – eşiniz de bunu yaparsa size daha çok yardımcı olabilir ve sizi motive edebilir.
