B12 vitamini, vücudumuzda; DNA sentezi, enerji üretimi ve merkezi sinir sistemi işlevi gibi süreçler de yer alan temel bir vitamin. Peki B12 vitamini eksikliği neden olur, belirtileri neler? B12 vitamini nelerde bulunur? Günlük b12 vitamini ihtiyacı ne kadar? B12 vitamin eksikliği giderilmezse neler olur? Memorial Ataşehir Hastanesi İç Hastalıkları Bölümü’nden Uz. Dr. Halil Öztürk B12 vitaminine dair merak edilenleri anlattı. (A vitamini ile ilgili yazımızı da okuyabilirsiniz…)
B12 vitamini nedir?
Vitamin B12 vücudumuzdaki metabolik süreçlerde önemli görevleri olan suda eriyen bir vitamindir.
B12 vitamininin faydaları neler?
Kemik iliğinde kan hücrelerinin oluşumunda, sinir sisteminin düzenli çalışmasında bağışıklık sisteminde ve protein metabolizmasında rol oynar. Genetik bir materyal olan DNA üretilmesi için vitamin B12 gereklidir.
B12 vitamini eksikliği nedir, belirtileri neler?
Vitamin B12 eksikliği yer yaşta görülebilir. Ancak ileri yaşlarda görülme sıklığı artmaktadır. Eksikliği durumunda fiziksel, nörolojik belirtiler ile karşılaşılır. Bunlar yavaş gelişen ve zamanla kötüleşen şikayetlerdir.
- Halsizlik-yorgunluk,
- Çabuk yorulma
- Ağız ve dilde yaralar,
- Tat bozukluğu,
- İştahsızlık,
- Kilo kaybı,
- Unutkanlık,
- El ve ayaklarda uyuşma-karıncalanma,
- Görme problemleri,
- Baş dönmesi-dengesizlik hissi,
- Huzursuzluk,
- Gerginlik,
- Olağan davranışlarda değişiklikler vitamin B12 eksikliğinde görülebilen belirtilerdir.
B12 vitamin eksikliği neden olur, kimlerde görülür?
Vücudumuz kendi başına B12 üretemez. Bu yüzden yeterli B12 seviyesine sahip olabilmek için dışarıdan yiyeceklerle B12 vitamini almamız gerekir. Sadece hayvansal gıdalar B12 içerirler. Dolayısıyla, hayvansal gıda tüketmiyorsanız vitamin düzeyiniz de düşük olacak demektir. Ancak, vitamin B12 emilimi için sindirim sistemindeki ortam uygun değilse, sindirim sistemi hastalığınız varsa ya da emilimini bozan bir ilaç kullanıyorsanız, yeterli gıda alsanız da bu düşüklük yine görülecektir. Yiyeceklerle aldığımız vitamin B12’nin gıdalardan ayrılması ve emileceği yer olan ince bağırsağa götürülebilmesi için midede hidroklorik asit olması ve intrinsik faktörün üretilmesi gerekir. Bu maddelerin eksikliğinde vitamin B12 seviyesi beslenmenizin iyi olmasına karşın yine düşük kalacaktır.
Vitamin B12 eksikliği sebepleri nelerdir?
- Hayvansal gıda tüketmemek. Vejetaryen-vegan beslenme.
- Atrofik gastrit: Mide asidi olan ve vitamin B12’ nin mideye gelen gıdalardan ayrılmasını sağlayan hidroklorik asit yetersizdir.
- Pernisiyöz Anemi: Vitamin B12 nin emilimi için gerekli olan intrinsik faktörün eksikliği söz konusudur.
- Bağırsak hastalıkları: Vitamin B12 ince bağırsağın alt kısımlarından emilir. Bu bölgeleri etkileyen Crohn hastalığı, Çölyak Hastalığı gibi durumlarda yeterli emilim olmayacaktır.
- Sindirim sistemi cerrahisi: Mide ve bağırsak ameliyatları sonrasında emilim bozukluğu görüleceğinden vitamin B12 eksikliği ile sık karşılaşılmaktadır.
- Uzun süre alkol kullanımı
- Transkobalamin II eksikliği: Gıdalarla alınan vitamin B12’yi hücrelere taşıyan transkobalamin II eksikliği genetik bir bozukluktur.
- Emilim bozukluğuna sebep olan ilaçlar: Mide asidini azaltan ilaçların, diyabet tedavisinde kullanılan metforminin, romatizmal hastalıklarda kolşisinin ve epilepsi tedavisinde kullanılan bazı ilaçların uzun süreli alınmaları durumunda B12 eksikliği görülebilmektedir.
Günlük B12 ihtiyacı ne kadardır?
Günlük vitamin B12 ihtiyacı yetişkinlerde yaklaşık 2.4 mcg dır : Gebelik ve emzirme dönemlerinde bir miktar artmaktadır.
B12 vitamin eksikliği giderilmezse neler olur?
Tedavi edilmezse, kansızlık ve kemik iliğinde üretilen hücrelerde azalma, bağışıklık sisteminde bozulma, iştahsızlık, depresyon, unutkanlık ve dikkatte azalma, sinir sisteminde iletim ve denge kusurları, felce varabilen ciddi bozukluklar ortaya çıkabilir.
B12 vitamin eksikliği tedavisi nedir?
Tedavisi eksikliğin sebebine bağlı olarak değişebilir. Bazı kişilerde ömür boyu vitamin desteği gerekli olmaktadır. Vitamin B12 tedavisi yutulabilen veya dilaltı kullanılan tabletler, dilaltı sprey ya da enjeksiyon şeklinde olmaktadır.
B12 vitamini içeren besinler neler?
Doğal B12 kaynakları et, süt, peynir, yumurta ve balıktır. B12 vitamini bitkisel besinlerde bulunmaz.
B12 vitamini yüksekliği nedir? Kimler risk altındadır?
- 60 yaş üzerindekiler
- Emilim bozukluğuna sebep olabilecek sindirim sistemi hastalığı olanlar veya sindirim sistemi cerrahisi geçirenler
- Vejetaryen ve vegan beslenenler
- Vitamin B12 emilimini bozabilen ilaçları uzun süre kullananlar
- Kronik alkol kullanımı
B12 fazlalığı zararlı mıdır?
Kanda vitamin B12 düzeyi ölçülerek eksiklik olup olmadığı saptanabilir. Klinik olarak düşük düzeyler anlamlı olmasına karşın bazen yüksek miktarda vitamin B12 saptanabilir. Destek tedavisi alanlarda bu durumda herhangi bir olumsuz etki görülmez. Ancak vitamin almadığı halde vitamin B12 düzeyinin yüksek çıkması durumunda, nadiren de olsa bazı kan, karaciğer ve böbrek hastalıkları olabileceği ve tetkik edilmesi gerektiği bildirilmiştir.
B12 vitamininin yan etkileri var mıdır?
Vitamin B 12 ağız yolu ile kullanımı sırasında genellikle yan etki görülmez, seyrek de olsa bazı kişilerde alerji veya akneyi arttırdığı bildirilmiştir. Enjeksiyon şeklinde kullanımı sırasında, bazen yüksek doz ve vitamin B12 düzeyinin hızlı yükselmesine bağlı olarak geçici baş ağrısı, bulantı, halsizlik, el ve ayaklarda karıncalanma hissi oluşabilir.
