Şimdilerde ghosting, phubbing üzere hepsi İngilizce kökenli, süratlice türetilen komik sözlerle anlatıyoruz hemencecik tükettiğimiz bağları.
Sevgilinin hayatımızdan pat diye çıkması, apansız kaybolması, kısaca bir hayalete dönüşmesini anlatan ghosting üzere, postmodern çağda ilgilerin nasıl gelişip son bulduğunu anlatan bir sürü söz türedi (ve türemeye devam ediyor). Kittefishing, zombieing, stashing, breadcrumbing ve birinci kademede size anlamsız gelebilecek daha kaçları… Bizi güldüren ve tahminen de komik yanlarıyla aşkın acıtan yaralarını kapatan bu sözler, toplumsal medyanın hayatımıza hakim olması ve en değerlisi aşkı dışarıda değil, bir sürü arkadaşlık uygulamasında aramamızla doğdu. Çıkma değil arkadaşlık teklif edildiği, aşk mektuplarının tek bağlantı yolu olduğu bir vakit diliminden bugünlere, date’lere, aplikasyon buluşmalarına, poligamiye, internet aşklarına, online flörtleşmelere ve online aşk savaşlarına geldik. Göz göze spontan aşklardan profil (Instagram, Facebook vs.) odaklı organize alakalar devrine geçtik. Milenyal neslin ilgi alanına giren, bu “ing” ekli sözlerin arkasında ekseriyetle Refinery29, Man Repeller, The Cut ya da New York Times üzere mercilerde yazan Amerikalı blogger ve muharrirler var. Vice müellifi Alison Stevenson, “Bu sözler, içinde yaşadığımız çağı çok yeterli anlatıyor. Aşk kaosa dönüştü. Tıpkı bugünden yarına süratlice türetilen sözler üzere aşk da çok süratli gelişiyor ve muhakkak istikrarsız. Ayrıyeten toplumsal medya bağımlılığı aşkın özelden çıkıp milyonlarca beşerle birlikte, daha çoğul yaşanmasına yol açtı” diye anlatıyor. Poligami hiç bu kadar sıradan, aşksa hiç bu kadar sanal, oyun misali, süratli ve uçucu olmamıştı. Pekala ya gerçek aşk?
AŞK JUNGLE’INA BEĞENİLEN GELDİNİZ
2014 yılında Huffington Post’un 1000 Amerikalı üzerinde yaptığı araştırmaya nazaran, yüzde 11’i ghosting’i uygulamış ve partnerlerinin hayatından pat diye çıkmış. Ayrılık öncesi “Konuşmalıyız, bir sıkıntımız var” üzere can sıkıcı cümlelerden, açıklamalardan kaçınmak için kullanılan ghosting, radikal ve pratik bir tahlil. Fakat karşı tarafı yaralıyor ve gafil avlıyor. Tek bir tıkla sevgilinin profili siliniyor ya da bloklanıyor. Artık bir “ex” olan kişi bazen çaresizce sevdiğinin yine ortaya çıkmasını bekliyor lakin beyhude. Zombieing’e geçelim. Ghosting’le bir anda hayalete dönüşen sevgili neden birzombi olmasın? O bir zombi zira uzun bir ayrılıktan sonra pat diye karşınıza çıkabiliyor, toplumsal medya üzerinden ileti gönderebiliyor, güya sizi elinin altında, yedekte tutmak istermişçesine… Başınızı karıştırmaktan, belirsizlik yaratmaktan diğer bir işe yaramıyor. Zombieing’e benzeyen breadcrumbing’deyse sevgili orta ara ortaya çıkıyor, ekmek kırıntısı dağıtır üzere umut veriyor ve sonra tekrar kayboluyor.“BEKLENTİLERİNİZİ YÜKSEK TUTMAYIN”Hürriyet gazetesi muharriri Aslı Barış, özel olarak deneyimlediği arkadaşlık uygulaması Tinder’ı ve benzerilerini, bu dünyalarda neler döndüğünü anlatıyor : Tinder uygulamasını birinci çıktığında erkek bir meslektaşımla deneyimledik ve bunu haber yaptık. Hem kendi deneyimlerimizi yazdık hem de diğerlerinin tecrübelerini. Birinci etapta aplikasyonu kullanan yirminin üzerinde beşerle konuştum. Anlatılanlar endişe sineması tadındaydı: Hesap kilitleyip kaçanlar, mesleksel danışmanlığı bedavaya almaya çalışanlar, garip isteklerde bulunanlar… Biraz korktum açıkçası. Yeniden de bir yürek, ‘kaydırmaya’ başladım. Birinci etapta hoşuma gitti; katalog üzere, beğenmediğini geçiyorsun. Bu yüzyılda artık kimse yalnız kalmaz, diye düşündüm. Ancak buluştuğumuzda, olağan kaideler altında asla görüşmeyeceğim beşerlerle karşı karşıya geldiğimi fark ettim.
Karşımdaki insanın da yeni tanışmamıza karşın cinsel beklentiye girmesi farklı bir anormallik taşıyordu. Bence bu tip aplikasyonlar, halihazırda bayanlara karşı problemli davranışları bulunan Türk erkeğinin başını tamamıyla karıştırdı. Aplikasyonlarda gördükleri her bayanı kendileriyle birlikte olmaya hazır zannediyor ve bu, yersiz bir ego patlamasına neden oluyor. Haber çıktıktan sonra diğer dating sitelerinden de geri dönüşler aldık. Sanal alemde her yalnız kalbe nazaran bir uygulamanın var olduğunu gördük. Hatırladıklarım My Macchiato, OkCupid ve Commeetment. Bilhassa bir adedinde türlü türlü ruhsal teste girmek kuraldı. Vaatler, ‘Biz önemli bağlantı sunuyoruz’du. Ayrıyeten zımnilik şartı da karşıma çıktı: ‘Sizin profilinizi herkese gösterip rezil etmeyeceğiz’ çeşidi bir cümle bile duydum. Demek ki sanal alemde aşk aramak bir nevi rezillik olarak da anlaşılabiliyor. Hatta Tinder’dan tanışıp nişanlanan bir çiftle konuşmuştum, ailelerine anlatmak için bir tanışma kıssası uydurmak durumunda kalmışlardı. Tekrar de kabul edelim, plazalara tıkılıp daima tıpkı 20 şahısla görüşen yalnız meslek beşerlerine âlâ gelebilecek bir şey bu. Yalnızca beklentilerinizi çok yüksek tutmayın.
SANAL ALDATMA TEMİZ MU?
Şimdi apayrı bir sahne düşünün. Online mecrada tanıştığınız ve kafaca anlaştığınızı düşündüğünüz biriyle birinci buluşmayı kabul ettiniz. Sonunda yan yana geldiniz ama karşınızdaki kişi sizinle konuşmak yerine daima telefonuna bakıyor, sizi snobe ediyor; hatta tahminen arkadaşlık aplikasyonlarından yeni bir sevgili arıyor, kim bilir? L’Amour Au Coin de l’Ecran kitabının müellifi, psikanalist Pascal Couderc, phubbing’in “Sen hiç enteresan değilsin, telefonum senden daha ilginç” manasına geldiğine ve katiyen agresif bir üslup olduğuna parmak basıyor. Yougov’un (dünya genelinde faaliyet gösteren İnternet tabanlı pazar araştırması ve anket şirketi) 2013 yılında İngiltere’de yaptığı bir araştırmaya nazaran Britanyalıların üçte biri phubbing’e maruz kalmış. Bir bağı olan ya da evli bireylerin online flört etmelerine, arkadaşlık sitelerinde sevgili aramalarınaysa cushioning diyoruz. Boşta kalma tehlikesine karşı kendini garanti altına alma taktiği formunda de özetlenebilir. Poligaminin hakim olduğu, insanların evli ya da bekar öbür şahıslarla de birlikte olabildiği bir çağda cushioning yani sanal aldatma, biraz suçsuz kalmıyor mu?
Sanal dünya ve arkadaşlık uygulamalarının gerçekleri saptırmak, değiştirmek için uygun bir alan olduğu düşünüldüğünde kittenfishing’e pek de şaşırmamak gerek. Kendini olduğundan farklı göstermek, daha genç ya da zayıf göründüğü post’lar girmek, özelliklerini abartmak, fotoğraflarına filtre uygulamak, kittenfishing’i tanımlıyor. Arkadaşlık uygulaması Hinge’e nazaran erkek kullanıcıların yüzde 38’i, bayan kullanıcılarının da yüzde 28’i oltaya düşmüş ve kittenfishing mağduru olmuş. Buradan, bayanların profillerini deforme etmekte erkeklere nazaran daha usta olduklarını pekala sav edebiliriz. Her ne olursa olsun, şayet partnerinizi sanal dünyada arıyorsanız kittenfishing’le müsabakayı göze almalısınız.
Son bir tabirle aşk sözlüğü araştırmasına son verelim. Sevgiliniz sizi toplumsal medyada tanımıyor, bağ yaşadığını profiline eklemiyor, arkadaş ve aile toplantılarına çağırmıyor, kısaca siz hayatında yokmuş üzere davranıyorsa karşınızda bir stasher var demektir. Stasher, partnerini çoğunlukla fizikî imajı ya da toplumsal statüsü
yüzünden kendi etrafına sokmaktan çekinir. Stashing’e maruz kalan bireylerse bağlantıya ve kendilerine olan inancı giderek kaybeder.AŞK, FİKS MENÜ DEĞİL
Bu labirentte gerçek aşk yalnızca bir ütopya mı? Her bahse el uzatan uzmanlar bu çok özel sıkıntıyla ilgili de araştırmalarını sürdürüyor. Amerikalı psikolog Arthur Aron ve takımı 1997’de yaptıkları bir deneyle 36 soruda iki yabancıyı birbirine aşık etmekte başarılı oldular. “Eğer birini seçme hakkın olsaydı kimi yemeğe davet ederdin? Dört dakikada hayatının öyküsünü anlatır mısın?” üzere sorular dışında daha diğer neler olduğunu merak ediyorsanız internetten araştırabilirsiniz. Yıllar sonra birebir deneyi uygulayarak ruh ikizini bulan Kolombiya Üniversitesi İngilizce Profesörü Mandy Len Catron, öyküsünü How to Fall in Love With Anyone’da anlatıyor. Catron kitabında his yoğunluğundan öte ortak pahaların varlığının aşkı doğurduğuna ve sürdürdüğüne inandığını anlatıyor. Aşkı bulmanın artık binbir yolu var. Aron’un 36 sorusuyla, internet dünyasında, arkadaşlık siteleri ve uygulamalarında aşka ermek sıkıntı değil. Fakat çift olma halinin manası ziyadesiyle değişti. İnternet dalgasıyla birlikte aldatmaların artıp çiftlere özgürlük alanı yarattığı, poligaminin sıradanlaştığı, şahısların partnerlerinin diğerleriyle birlikte olmalarından düşünce duymamasını anlatan compersion fikrinin yaygınlaştığı, alaka statülerinin saniyede değişebildiği kuralsız bir devirdeyiz.
Felsefe profesörü Carrie Jenkins, What Love Is: And What It Could Be kitabında şöyle yazıyor: “Aşkta eskisi üzere tek bir muvaffakiyet modeli olduğunu savunmak güç. Evlilik, cinsellik, çocuk ve birlikte yaşlanma üzere fiks bir menüden oluşmuyor aşk, tam bilakis çok seçenekli bir açık büfe. Seçimleriniz ve şahsî niyetleriniz doğrultusunda çok partnerli, monogamik, inişli çıkışlı, cinsellik dozu yüksek ya da düşük bir bağınız olabilir, kâfi ki siz bu bağın harika olduğuna inanın.”
YAZI: Selin Miloşyan
ELLE Temmuz 2018/07.
