İshal çoğunlukla 0-5 yaş grubundaki çocuklarda rastlanan en sık enfeksiyon hastalığı. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzm. Dr. Elif Sümeyra Sabancı Birinci bebeklerde ishal belirtileri, nedenleri, teşhisi, korunma yollarına dair merak edilenleri anlattı.
Bebeklerde ishal nedir?
İshal; kaka miktarının rutinden fazla miktar ve sayıda ve sulu kıvamda olması demektir. İlk 6 ayda sadece anne sütü alan bebekler günde 8-12 defaya kadar kaka yaparlar ancak bu ishal demek değildir. Ek gıdaya geçtikten sonra günlük kaka miktarı azalır; daha büyük çocuklarda günde bir iki kez kaka yapması normal kabul edilir.
Bebeklerde ishal neden olur?
Bebeklerde ishal en sık enfeksiyöz kaynaklı olmaktadır. Bunu alerjik nedenler, beslenme bozuklukları, antibiyotik kullanımı, besin zehirlenmeleri takip eder.
İshal gelişimindeki risk faktörleri nelerdir?
Günümüzde hala ishal nedeni ile çok sayıda insan ölmektedir. Bunların büyük bir kısmı da az gelişmiş ülkelerde görülür. İshal nedeni ile ölen insanların yüzde 80’ini bebekler ve okul öncesi dönemdeki çocuklar oluşturur. Hastalık öncesinde iyi beslenemeyen çocukların ishali daha ağır atlattıkları bilinmektedir. En sık enfeksiyöz etkenler ishale neden olur. Enfeksiyöz ajanlar arasında bağırsaklara yerleşen grup enterovirüslardır; en sık izole edilen ve klinik olarak ağır seyreden rotavirüstür. İlk 6 ay içerisinde rotavirüse karşı aşılama aile isteği ve hekim önerisi ile yapılmaktadır. Bu da ishal nedeni ile hastaneye yatışların büyük bir kısmını engelleyebilmektedir.
Bebeklerde ishal belirtileri neler?
İshale bağlı halsizlik, aktivitede azalma, huzursuzluk, karın şişkinliği, mide bulantısı, iştahsızlık görülmektedir. Bunun üzerine ateş ve kusma da eklenebilir. Kusma ve ateşe bağlı su kaybının derinleşmesi hastalığın daha ağır seyredeceğinin göstergelerinden biridir. Su kaybının derinleşmesi; göz yaşında azalma göz kürelerinin çökkünlüğü, nabızda hızlanma, el ve ayaklarda soğukluk ve soluklukla kendini gösterir. Bunların fark edilmesi halinde vakit kaybetmeden doktora başvurulması gerekir.
Bebeklerde ishal bulaşma şekilleri neler?
Öncelikle temizliği yeterince sağlanmamış yiyeceklerle kontamine su ile, doğru şekilde saklanmayan formül mamalar ile; doğrudan sindirim sistemine patojen alınabilir. Viral enfeksiyonların bulaşıcılığı çok yüksektir. Temas edilen yüzeyle, eşyalar ile kolayca bireyden bireye- çocuktan çocuğa, ebeveynden çocuğa bulaşabilir. Kreş, okul gibi toplu yaşanılan alanlarda ortak kullanılan alanlar, tuvaletler, hasta birey ile ortak kullanılan oyuncaklar enfeksiyonun hızlıca aktarılmasına, çocuklarla birlikte evlere dağılmasına; evde diğer kardeş ve aile bireylerinin de hasta olmasına neden olur.
Bebeklerde ishal tanısı nasıldır?
Tanı klinik olarak konulmaktadır; detaylı bir öykü ve fizik muayene ile ishalin kaynağı büyük oranda anlaşılmaktadır. İshalin oluşturduğu tablo derecelendirilerek tedavisi düzenlenir. Gerekli durumlarda kaka örneği alınarak kakanın içerisindeki belirteçler tedaviyi düzenlemede yardımcı olur. Yine bir kısım patojenler kakadan izole edilerek tanı konulabilir.
Bebeklerde ishal nasıl tedavi edilir?
Temel tedavi beslenmedir. Vücuttan atılan bol miktarda kaka ile birlikte vücutta su ve elektrolit dengesizliği ortaya çıkar. Bunların yerine konulması gerekir.
Patojene yönelik tedavi gerektiren özel durumlar vardır. Nadiren antibiyotik kullanımı gerekir. Tüm ishallerde ortak tedavi esası bol sıvı tüketimidir. Oral rehidratasyon sıvısı; vücuttan atılan sıvı ve elektrolitlerin yerine konması için hazırlanan bir sıvıdır. Vücudunun susuzluk oranına göre oral rehidratasyon tedavisi artırılır. Ağır dehidratasyon (vücudun susuz kalması) halinde yatırılarak damardan sıvı tedavisi vermek gerekir. Özellikle rotavirüs ishallerinde ve antibiyotiğe bağlı ishallerde probiyotik kullanımı ishal süresini ve sayısını azalttığı bilinmektedir. Bununla birlikte çinko kullanımı da bağırsak hücrelerinin yenilenmesinde yardımcı olmaktadır.
Bebeklerde ishal için evde ebeveynlerin yapması gereken şeyler neler?
Bununla birlikte ishalin azalması için vücutta suyu tutan ürünler tercih edilmelidir. Bağırsağın çalışmasını hızlandıran lifli ve yağlı besinlerin alımı azaltılarak; bunların yerine havuç, patates, elma püresi gibi, pirinç lapası, evde yapılan yoğurt ve kefir gibi ürünler tercih edilmelidir.
Sadece anne sütü ile beslenen bebeklerde annenin bol sıvı alımı ile birlikte sık sık beslenme yapılması önemlidir.
İyilik hali sağlandıktan sonra da vücudun sağlığına kavuşmasını sağlamak adına birkaç hafta dikkatli beslenmeye devam edilmelidir.
Bebeklerde ishalden korunma yolları nelerdir?
El hijyeni başta olmak üzere; genel olarak kullanılan yiyeceklerin ve yiyeceklerin hazırlanmasında kullanılan malzemelerin hijyenin sağlanması; ortak kullanım alanlarının hijyeninin sağlanması esastır.
