Pek çok kişinin hayatını olumsuz yönde etkileyen alerjilerin kısa sürede tespit edilmesi oldukça önemlidir. Farklı alerji testleri mevcuttur. Deri prick testi en yaygın kullanılan ve çok pratik bir alerji testidir. Memorial Bahçelievler Hastanesi Göğüs Hastalıkları Bölümü Prof. Dr. Sinem İliaz alerji testine dair merak edilenleri anlattı.
Alerji testi nedir, neden yapılır?
Alerji değişen yaşam koşulları, beslenme koşulları ve sağlık yaklaşımlarının da etkisiyle daha büyük bir sorun haline gelmekte. Daha çok insan alerjik durumlardan yakınır olmaya başladı. Alerjik hastalıklar burun akıntısı, hapşırık, kronik öksürük, gözlerde yaşarma, ciltte kızarıklık, kabarıklık, kaşıntı, boğazda, dil, dudak vb şişme, hışıltılı solunum, nefes darlığı ve bazen de ishal ile kendini gösterebilir. Böyle yakınmalar olduğunda nedeni ortaya koymak için alerji testlerine başvuruyoruz. Çevrede alerjen adını verdiğimiz bazı proteinler vücutta alerjik reaksiyona neden olmaktadır. İlk defa karşılaştığımız bir maddeye/alerjene reaksiyon geliştirmeyiz. İlk karşılaşmada vücut bağışıklık sistemine ait hücreler bu alerjenle tanışır ve alerji gelişecekse bazı alerji hücreleri bu alerjeni hafızalarına alırlar. İkinci karşılaşmada hızla bu alerjeni tanıyan alerji hücreleri çoğalmaya ve bu alerjenin etrafında toplanmaya başlarlar. Böylece dışarıdan da gözleyebildiğimiz alerjik reaksiyon oluşur. Bu kişi o alerjene alerjik hale gelmiştir. Alerji testleri de mevcut alerjiyi ispatlamak veya alerjenin hangisi olduğunu belirlemeye yönelik olarak çeşitli alerjenlerinin çok az miktarda ve kontrollü olarak vücuda verilmesi ve oluşan reaksiyonun hekim kontrolünde takip edilmesi, aşırı bir reaksiyon oluşursa müdahale edilmesi şeklinde yapılır.
Alerji testleri kaç çeşittir?
Farklı alerji testleri mevcuttur. Deri prick testi en yaygın kullanılan ve çok pratik bir alerji testidir. Bunun dışında deri yama alerji testi, bazı alerjenlere karşı oluşmuş spesifik kan ürünlerinin kanda tespitine yönelik kanda alerji testleri ve alerjeni içeren ilaç veya besinin ağız yoluyla verilip reaksiyonun gözlendiği oral provokasyon testleri mevcuttur.
Alerji testleri nasıl uygulanır ve nasıl değerlendirilir?
Deri prick testi en yaygın kullanılan alerji testidir. Burada ön kol derisine, farklı alerjenlere batırılmış, küçük iğneler kanamaya neden olmayacak şekilde batırılır. Bu ağrılı bir işlem değildir. İğne ucu deri içinde kalmalı, daha derine inmemelidir. Böylece alerjenin kan dolaşımına katılmayacağı ve oluşacak reaksiyonun cilde sınırlı olacağı öngörülür. Nadiren bu işlem sırasında da çok şiddetli alerjik reaksiyonlar ortaya çıkabilir, bu nedenle hastane ortamında sağlık personeli gözetiminde uygulanır.
Uygulama sonrası 20 dakika boyunca uygulama yerini yıkamamak ve kaşımamak gerikiyor. Süre sonunda hekim tarafından oluşan reaksiyona ait kızarıklık ve kabarıklığın boyutu değerlendirilerek o alerjene yanıtın derecesi belirlenir. Deri prick testinde çok farklı alerjenler test edilebilir. Deri yama alerji testi denilen bir başka testte, alerjen emdirilen bantlar sırta yapıştırılıp, birkaç gün sonra oluşan reaksiyon değerlendirilerek kişinin neye alerjisi olduğu değerlendirilir. Bunun dışında bazı alerjenlere karşı oluşmuş spesifik kan ürünlerinin kanda tespitine yönelik kanda alerji testleri de mevcuttur. Örneğin kedi alerjisi arıyorsak kedi epiteline karşı gelişen IgE isimli bağışıklık sistemi ürününü kanda arayabiliriz. Besin alerjilerinde veya ilaç alerjilerinde bir diğer alerji testi metodu da alerjeni içeren ilaç veya besinin önce çok küçük parçalarla başlanıp, reaksiyon görmedikçe dozunu arttırarak ağız yoluyla verilmesidir. Bu sırada hastanın şiddetli alerjik reaksiyon gelişme riskine karşı hastane ortamında olması gerekir.
Yan etkileri var mıdır?
Kan üzerinden yapılan alerji testlerinin herhangi bir yan etkisi olmaz. Deri prick veya deri yama testleri sonrasında ciltte kaşıntı, kabarıklık görülebilir. Çok nadiren daha şiddetli alerjik reaksiyon gözlenebilir. Ağız yoluyla verilen alerjenlerde de yine ciltte kabarıklık, kaşıntı veya daha şiddetli reaksiyonlar olarak dil, dudak, boğazda şişme, nefes darlığı görülebilir. Böyle bir reaksiyon olursa sağlık personeli hızlıca gerekli müdahaleyi yaparak durumu kontrol altına alır.
Deri prick testi ne zaman yapılır?
Deri prick testi yapılacak cildin üzerinde yara/lezyon olmamalıdır. Yine bu test öncesinde hastada künt bir cismin cilde bastırılması yoluyla yani basınca bağlı aşırı kızarıklık, kabarıklık reaksiyonu olup olmadığı test edilir. Eğer kişide dermografizm varsa deri prick testi yanlışlıkla pozitif sonuç verebileceğinden yapılmaz. Deri prick testi yapılmadan bir hafta önce antihistaminik gruptaki alerji ilacının kesilmiş olması, hastanın steroid kullanmıyor olması gerekir. Çünkü bu ilaçların varlığı yanlış olarak negatif testlere neden olabilir. Kandan yapılan alerji testlerinde alerji ilacı kullanmama şartı aranmaz.
Alerji testleri için açlık gerekli midir?
Hayır, açlık gerekmez. Ancak öncesinde bilinen hayati tehdit edici alerjik reaksiyon öyküsü olan birinde test sonrasında şiddetli bir alerjik reaksiyon gelişmesi ihtimaline karşı hastanın aç olması tercih edilir.
Alerji testleri öncesinde nelere dikkat etmek gerekir?
Alerji testi uygulanacak alana krem, parfüm uygulanmamalı, cildin sağlam olduğu bir alan seçilmeli, yara/lezyon bulunmamalı. Alerji ilacı ve kortizon tedavisi test öncesi yeterli süre kesilmiş olmalı. Test sırasında da uygulama alanı yıkanmamalı, kaşınmamalı.
Bebekler ve çocuklar için alerji testi nasıl yapılır?
Bebek ve çocuklarda da deri prick testi yapılabilir. Özellikle bebeklerde kollar ince olduğundan test için bebeklerin sırtı daha uygun olabilir. Herhangi bir bireyde kollar kullanılamıyorsa test için sırt tercih edilebilir. Kandan yapılacak testler de yine bebek ve çocuklar için uygundur.
