Kelebek hastalığı (Lupus), vücut bağışıklık sisteminin kendi doku ve organlarına saldırmasıyla ortaya çıkabilen sistematik bir otoimmün hastalık. Acıbadem Kozyatağı Hastanesi Dermatoloji Uzmanı Dr. Yasemin Kural lupus hastalığına dair merak edilenleri detaylıca anlattı.
Kelebek hastalığı (Lupus) nedir?
Lupus, bağışıklık sisteminin tepki vermemesi gereken doku ve organlardaki hücrelerine saldırması sonucu ortaya çıkan otoimmün bir hastalıktır. Genellikle yüzde kelebek tarzında kırmızı döküntüler ile seyrettiği için halk arasında ‘kelebek hastalığı’ olarak bilinen lupus aslında sadece cildi değil tüm vücudu olumsuz etkileyebilir. Öyle ki deri, kan hücreleri, eklemler, böbrekler, beyin, kalp ve akciğer gibi vücutta pek çok organı tutarak sağlığı ciddi boyutlarda tehdit edebilir. Hastalık her yaşta ortaya çıkmakla birlikte gençlerde ve kadınlarda daha sık görülür.
Kelebek hastalığı (Lupus) nedenleri
Bu hastalıkta genetik yatkınlık önem taşır. Bağışıklık sistemini etkileyen ve hastalığı kolaylaştıran tetikleyici faktörlerle ortaya çıkabilir. Örneğin geçirilen bir enfeksiyon sonrasında gelişebilir. Bazı ilaçların (tansiyon ilaçları, epilepsi ilaçları, antibiyotikler, mantar tedavisinde kullanılan ilaçlar) kullanımı sırasında lupus hastalığını anımsatan belirtiler görülebilir. Tanı sonrası ilaç tedavisi bırakılırsa hastalık gerileyebilir. Güneş ışığı ve stres hastalığın aktivitesini etkileyebilir.
Kelebek hastalığının (Lupus) belirtileri
Belirtiler kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Hafif ve yavaş seyirli başlayıp, şiddetli ataklar görülebilir; belirtiler bir süreliğine iyileşip daha sonra alevlenebilir.
Lupus hastalığının belirtileri etkilediği organ ve dokuya göre değişiklik gösterir. En yaygın görülen belirtileri şunlardır:
- Nedeni açıklanamayan ateş, halsizlik, yorgunluk, baş ağrısı
- Yüzde burun üzerinde, yanaklarda kelebek şeklinde kırmızı döküntü (kelebek hastalığını tanımlayan)
- Güneş ışığına duyarlılık, kızarıklık, kaşıntı
- Aralıklı tekrarlayan, kronikleşen kurdeşen atakları (ürtiker)
- Saç dökülmesi
- Deri döküntüleri
- Eklemlerde ağrı, kızarıklık, şişlik
- Nefes darlığı, göğüs ağrısı,
- Gözlerde kuruluk
- Soğuk sonrası ellerde, ayaklarda, bazen kulaklarda beyaz-morumsu-kırmızı renk değişikliği hassasiyet
- İdrarda renk değişikliği, kanama
Kelebek hastalığı (Lupus) bulaşıcı mı?
Lupus hastalığı bulaşıcı değildir.
Kelebek hastalığı (Lupus) tanısı
Hastalığa tanı konulması bazen güçtür. Hastanın ayrıntılı hastalık öyküsü, farklı zamanlarda olup geçen veya halen mevcut belirtiler varsa ayrıntılı değerlendirilmesi önemlidir. Muayene ve hastalık öyküsü sonrası sıklıkla yapılan kan ve idrar tetkikleri birlikte değerlendirilir. Tek bir belirti tanı için yeterli olmayabilir, etkilenen organla ilgili ek tetkikler, ilgili uzman doktorlar tarafından görüş alınarak gerekebilir. Deri belirtisi varsa bazen deri biyopsisi gerekebilir. Akciğer grafisi, ekokardiyografi gibi ayrıntılı görüntüleme tetkikleri, ANA (sistemik ya da organa özgü otoimmün hastalıkların tanısı için başvurulan bir test) testi gibi ayrıntılı romatizmal testler gerekebilir. Hastalık tanısı muayene bulguları ve laboratuvar testleri eşliğinde lupus tanı kriterleri ile konulur.
Kelebek hastalığının (Lupus) tedavisi
Lupus hastalığının günümüzde tam bir tedavisi yoktur. Lupus’un tedavisi; hastalığın etkilediği organlara göre farklılık göstermekle birlikte, bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlarla organ hasarını önlemeyi amaçlar. Hastanın aralıklı uzun süreli takibi uygundur. Takibe göre ek tedaviler-tetkikler gerekebilir, kullanılan ilaçlar değişebilir. Etkilenen organlara göre, verilen ilaçlara destek tedavileri planlanır. Ayrıca semptomlara yönelik tedaviyle de hastanın yaşam kalitesinin artması sağlanır.
Lupus hastalarının yaşam tarzı nasıl olmalı?
- Doktorun önerdiği sıklıkta düzenli kontrol aksatılmamalıdır.
- Güneş ışığından korunma hastalığın alevlenmemesi için önemlidir. İyi bir güneş koruyucu kullanımı, şapka kullanımı ve uzun süre güneşte kalmamak önemlidir.
- Sigara kullanmamak olası kalp-damar ve akciğer hastalığı açısından önerilir.
- Bazı ilaçlar lupus alevlenmesine yol açabilir. Dolayısıyla farklı nedenlerle ilaç kullanımı gerektiğinde doktora danışmak önemlidir.
Lupus hastalığı önlenebilir mi?
Lupus nedeni tam olarak bilinmeyen bir hastalık olmakla birlikte, tetikleyen faktörlerden kaçınılmalıdır. Sağlıklı beslenmek, egzersiz yapmak ve stresi olabildiğince azaltmak hastalığın ortaya çıkmasını önleyebilir veya daha iyi tedavi edilebilmesini sağlayabilir.
