Lenf sistemi vücudumuzun ikinci bir dolaşım sistemidir ve tüm damarları adeta bir gölge gibi takip eder. Lenf bezlerine bir çok hastalık yayılabilir. Acıbadem Dr. Şinasi Can (Kadıköy) Hastanesi Kulak, Burun ve Boğaz Hastalıkları Uzmanı Doç. Dr. Ayça Özbal Koç, lenf bezlerinin alınmasına dair merak edilenleri detaylıca anlattı.
Boyundaki lenf bezlerinin alınması neden olur? Lenflerin alınması ne anlama gelir?
Bağışıklık sistemimizin en önemli parçalarından biri olan lenf bezleri (nodu) herbiri birkaç mm boyutlarında olup tüm vücudumuzda bulunmaktadırlar. Vücudumuzda yaklaşık 900 civarında lenf bezi bulunmakta olup büyük bir kısmı (1/3-2/3) baş-boyun bölgemizde bulunmaktadır. Lenf bezleri virüs, bakteri gibi iltihabi nedenlerle büyüyebildiği gibi bazen romatolojik-granulamatoz hastalıklarda ve kanser gibi durumlarda da büyüyebilir. Lenf bezi alınması boyundaki şiş veya görünümü şüpheli olan lenf bezlerinin alınıp, patolojik incelenmesi yapılıp ayrıntılı hastalık tanısı konulması için yapılmaktadır. Bu durum genellikle lenf bezine kanser sıçraması veya lenf kanseri tanılarında daha ön plandadır.
Diğer bir daha geniş kapsamlı durum ise baş-boyun kanseri olan hastalarda kanserin kaynaklığı bölgenin alınması ve olası sıçrama olabilecek lenf bezlerinin belli boyun bölgelerini kapsayacak şekilde daha geniş bir şekilde biyopsiden farklı temizlenmesi, çıkartılmasıdır. Çıkarılan dokular yine patolojik incelemeden geçirilip hastalığın evrelemesi ve ek tedavi gerekliliğine karar verilir.
Lenf alınması ameliyatında hangi bölgedeki lenfler alınır? Hangi durumlarda alınması gereklidir?
Baş-boyun bölgesindeki neredeyse her alandan lenf nodu biopsisi, lenf nodu çıkarılması özellikle önceki yapılan görüntüleme yöntemleri ışığında yapılabilir. Hastalığın tespiti, lenf nodunun iltihabi ya da başka hastalıklar nedeniyle şişip şişmediğini anlamak için hastanın lenf bezi çıkarılıp patolojiye gönderilir ve patolojik inceleme sonrası tanı ve tedavi için yol gösterici bilgiler elde edilir. Kanser cerrahisinde yapılan lenf bezi temizlenmesi operasyonu ise ayrıntılı Kulak-Burun ve Boğaz hastalıları muayenesi, kanserin kaynaklandığı doku, boyunda lenf bezine sıçrayabileceği alanlar, yapılan görüntüleme yöntemlerine göre karar verilmektedir.
Kulak Burun ve Boğaz- Baş Boyun Cerrahisi bilim alanı boyunu belli anatomik bölgelere ayırmış, hastalığın boyutu, yerleşim yeri göz önüne alınarak bazen sınırlı tek bir alan bazense geniş, boynun her iki bölgesini de içine alacak şekilde lenf bezleri alınma operasyonu yapılmaktadır. Bu durumda lenf bezleri temizlenerek kanserin sıçrayabileceği ya da sıçramış olduğu dokular boyun bölgesinden temizlenmiş olur.
Ameliyatın riskleri var mı?
Bütün ameliyatların riskleri olduğu gibi lenf bezlerinin de alınmasının operasyon ve sonrasına bağlı riskleri mevcuttur. Yapılacak olan işlemin boyutu arttıkça riskler de doğru olarak artmaktadır. Yapılan tek lenf nodu biyopsisi ya da çıkartılması zor farkedilen ufak bir iz, minimal ağrı-sızıya neden olabileceği gibi büyük cerrahi lenf bezi operasyonları sonrası hastanın birkaç gün hastanede yatarak tedavi olmasına, kanama veya enfeksiyon gelişmemesi hastanın durumunun stabil devam edebilmesi için hastanın ve operasyon alanının yakın takip edilmesi gerekli olabilmektedir. Günümüz şartlarında bu alanda eğitimli doktorlar tarafından yapılan büyük işlemlerin operasyon ve sonrası yakın takibi iyi bilindiği için bu konuda çok ciddi endişe yaşanmaması ve operasyon öncesi ayrıntılı bilgilendirilmenin iyi konuşulması gerekmektedir.
Lenfler alınınca ne olur? Boyundaki lenf bezlerinin alınmasının yan etkileri var mı?
Ufak operasyonlarda herhangi bir yan etki, problem gözlenmediği gibi büyük boyun lenf nodu cerrahilerinde baş- boyun bölgesinde ağrı, şişlik, kızarıklık, ödem gibi yakınmalar olabilir. Enfeksiyon gelişmemesi, kanama olmaması yakın takip edildiği durumlarda hastalar birkaç gün içinde belirgin şekilde çok daha iyi hissetmeye başlamaktadırlar. Zaman içinde vücudun adaptasyon mekanizmaları ve iyi bakım ile her şey yolunda gitmeye başlamaktadır.
Boyundaki lenf bezlerini nasıl ve ne sıklıkla kontrol etmeliyiz?
Hiçbir hastalığı olmayanlar için iki veya üç ayda bir, ancak şüpheli durumlarda veya hastalığı olanlarda ayda bir kez boynumuzu çok fazla bastırmadan ve sıkmadan kontrol etmekte fayda var. Parmak uçlarımızla nazikçe çok bastırmadan sirküler hareketler yaparak derimizin altında yuvarlak en az fındık leblebi büyüklüğündeki oluşumları hissetmeye çalışmalıyız. Kulak önünden sağ el sağ tarafta, sol el sol tarafı kontrol ederek başlayıp aşağı doğru boynumuzun sağındaki ve solundaki büyük kasın önünden köprücük kemiğine kadar inip sonra kasın arka yüzünden yukarı doğru çıkıp kulak arkasını da kontrol ettikten sonra ense bölgemize bakıp bu kısmı bitirelim.
Sonra sağ el ile sol çene altını boydan boya ve sol el ile de sol çene kemiği boyunca çene altını önde ve orta alanda tek el ile çene ön kısmından aşağıda her iki köprücük kemiği birleşim yerine kadar elimiz ile kontrol edelim.
Ayrıca, koltukaltı, kasık bölgelerinizde de benzer şişlikler var mı diye bakar ve buralarda hissettiğiniz bezeleri doktorunuzla paylaşırsanız önemli bir bilgi vermiş olursunuz.
Unutmamak gerekir ki; lenf bezi şişliklerinin çoğu enfeksiyon ve yüzeyel yaralanmalara reaksiyondur, bir şişlik hissedildiğinde endişeye kapılmamak gerekir.
Ayrıca boynumuzda çok sayıda lenf bezi gibi hissedeceğimiz yapı bulunur (vertebra çıkıntıları, gırtlak kıkırdakları, şah damarımızın şişliği, tükrük bezleri vb gibi…).
Lenf bezi şişliği nedenleri nelerdir?
Lenf bezi şişmelerinin en sık nedeni enfeksiyonlardır:
- Diş çürükleri ve diş absesi
- Dış ve orta kulak enfeksiyonu
- Soğuk algınlığı, nezle ve grip, sinüzit
- Dişeti hastalıkları
- Ağız aftları
- Bademcik enfeksiyonu
- Tüberküloz
- Deri enfeksiyonu (sivilce, egzama, dermatit)
- AIDS ve cinsel yolla bulaşan hastalıklar
- Böcek ısırması, kedi veya köpek tırmalaması vb gibi…
Otoimmün Hastalıklar
Kanserler
- Lenfoma
- Lösemi
- Baş boyun bölgesi kanserleri (Dil kanseri, dişeti kanseri, dudak kanseri, damak kanseri, sinus kanseri, gırtlak kanseri, büyük ve küçük tükürük bezi kanserleri, Tiroid bezi kanserleri, nadiren karın içi organ kanserleri de boyuna metastaz yapar vb gibi… kanserler)
Bir lenf nodu aniden ortaya çıkıyorsa ağrılıysa genellikle bir enfeksiyonla ilişkilidir. Ağrısız yavaş büyüyen lenf nodları daha çok kanserle ilişkilidir.
Boynunuzda 3 haftadır geçmeyen ve giderek büyüyen her türlü şişlik veya yara kanserle ilişkili olabilir.
Boynunuzda aniden beliren ağrılı ve boyutu 1 cm geçmeyen lenf nodu, genellikle enfeksiyonla ilişkilidir. Bir kaç gün içinde yumuşar ve küçülmeye başlar, doktor gerekli gördüğünde antibiyotik kullanılması düzelmeyi hızlandırır ve bu lenf bezi bir kaç hafta içinde küçülür.
Ne zaman doktora gitmek gerekir?
- Üzeri kızarık, ağrılı ve hasas ise
- Bir kaç hafta içinde küçülmüyor, giderek boyutu artıyorsa
- Etrafında yeni lenf nodları çıkıyorsa
- Lenf noduna yapışık yeni şişlikler oluşuyorsa
- Sert üzeri girintili çıkıntılı ve bulunduğu yerde hareket etmiyorsa
- Ateş, gece terlemesi, sebebi bilinmeyen kilo kaybı varsa
- Boyutu 1 cm büyükse
- Uzun süredir olan bir lenf nodu aniden büyümeye başlarsa
Doktora gittiğinizde olası planlanacak tanı yöntemleri neler olabilir:
- Ayrıntılı olarak bilgi alınması: ne zaman çıktığı, daha önceden de olup olmadığı, süresi, sayısı veya çevre bölgesinde yara bere gibi odakların olup olmadığı araştırılır.
- Elle muayene edilerek sertliği, hassasiyeti, yapışık olup olmadığı, sayısı, boyutu bakılır.
- Çevre bölgeler el ve gözle kontrol edilir.
- Burun, boğaz, gırtlak, geniz bölgeleri endoskopik olarak kontrol edilir.
- Genel kan tetkikleri (hemogram, CRP, sedim, karaciğer ve böbrek fonksiyonları) bakılır.
- Ultrason ile lenf nodu şekli, kanlanması, etraf dokular ile ilişkisi, boyutu sayısı gibi kriterler incelenir, etraf dokular (tükürük bezleri, tiroid bezi ve çevre yumuşak doku ultrason ile kontrol edilir). Batın ultrasonu ile karın içi lenf bezleride hastalığa katılıp katılmadığı bakılabilir.
- Baş ve boyun bölgesine yöenik MR ve/veya BT,
- Akciğer grafisi veya akciğer BT,
- Tüm vücut PET-CT,
- Lenf bezinden iğne veya tru-cut biyopsi,
- Olası kanser şüpheli bölgelerden biyopsi gibi tetkikler doktorunuzun gerek görmesi durumunda istenebilir.
Baş ve boyun bölgesi lenf bezi şişlikleri için ilk gidilmesi gereken doktor Kulak Burun Boğaz uzmanıdır.
Gereksiz masraf ve tetkiklerden kaçınmak için doktorunuzun uyarı ve önerilerini dinlemelisiniz.
