Şap, başta sığır, domuz gibi hayvanlar olmak üzere koyun ve keçi gibi çiftlik hayvanlarında da görülen, yüksek oranda bulaşıcı özelliğe sahip Picornavirus ailesine ait aftovirüs’ün oluşturduğu bir hastalık. Acıbadem Ataşehir Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Prof. Dr. Çağrı Büke, şap hastalığının belirtilerini, nasıl bulaştığını ve alınacak önlemleri anlattı.
Şap hastalığı nedir?
Şap, başta sığır, domuz gibi hayvanlar olmak üzere koyun ve keçi gibi çiftlik hayvanlarında görülen, yüksek oranda bulaşıcı özelliğe sahip Picornavirus ailesine ait aftovirüs’ün oluşturduğu bir hastalıktır. Dünyanın çeşitli ülkelerinde görülmektedir. Aftovirüs’e ait yedi farklı alt tür (A, O, C, SAT1, SAT2, SAT3, Asia1) ile hastalık gelişebilmektedir.
Hayvanlarda hastalık Asya’nın bazı bölgelerinde ve Afrika’nın çoğunda ve Orta Doğu’da görülmektedir. Zaman zaman Güney Amerika’dan da hastalık bildirilmekle birlikte alınan önlemler sayesinde daha az sıklıkla rastlanmaktadır.
Şap hastalığı virüsü nasıl bulaşır?
Şap hastalığı virüsü hasta hayvanların her türlü vücut sıvı ve sekresyonları (idrar, dışkı, süt, genital sekresyonları)’nda mevcuttur. Yine hastalığa yakalanan hayvanlar soluyarak çok sayıda virüs partikülünü dış ortam koşullarına yaymaktadırlar. Dolayısıyla solunum yolu ile yayılan virüs partiküllerinin hayvanlar arasında bulaşmasında solunum yollarından soluyarak alınması önemli rol oynar.
Şap virüsü belirtileri neler?
Hayvanlarda hastalığın ilk belirtileri virüs bulaştıktan 2-14 gün sonra ortaya çıkar. Tipik olarak burunda, dilde, dudaklarda, ağız boşluğunda, parmaklar arasında vezikül tarzında lezyonlar ortaya çıkar. İştahsızlık ve hareket etmede isteksizlik ortaya çıkar. Derideki lezyonlar ortalama yedi günde iyileşir ancak ikincil bakterilerin yerleşmesine bağlı deride enfeksiyonlar da gelişebilir. Ayrıca yüksek ateş, ağızda tükrükte artış diğer belirtiler arasındadır. Hastalıktan iyileşse de hayvanların süt üretiminde azalma devam eder. Hastalık yetişkin hayvanlarda nadiren ölümcül iken genç hayvanlarda, hastalanan annelerin süt üretiminin azalması sonucu beslenme yetersizliği ya da miyokardit gelişmesine bağlı ölüm daha sıktır.
Şap hastalığı insanlara bulaşır mı?
Şap hastalığının insanlara bulaşması son derece nadirdir. Hatta hemen hiç olmadığını belirten kaynaklar da vardır. Hastalık nadiren korunmasız olarak bu tür hayvanlarla temas eden hayvan bakıcılarında, veterinerlerde hasta hayvanların her türlü vücut sıvıları ile temas etme sonucu olabilmektedir. Ayrıca hasta hayvanlardan elde edilen ve kaynatılmadan ya da pastörize edilmeden tüketilen süt ve tereyağ ile ve hasta hayvanların az pişmiş etlerinin tüketilmesinin risk faktörleri olabileceği akıldan çıkartılmamalıdır.
İnsanlarda şap hastalığı belirtileri ise genellikle hafif ve iyi huyludur. Diş etleri ve ağızda ağrılı aftlarla karakterizedir. Böyle durumlarda lokal analjezik ve antiseptik solüsyonların uygulanması yeterlidir. Ancak çok daha nadir olarak karın ağrısı, kusma, ishal gibi yakınmalar ile akciğerlerde enfeksiyon gelişebilir. İnsanlarda koruma amaçlı kullanılacak bir aşı yoktur.
Şap virüsü için alınacak önlemler neler?
Hastalığın yayılmasının önlenmesi hayvanlarda hastalığın kontrol edilmesi ve hayvanların aşılama programları ile mümkündür.
