Halk arasında iltihablı bel romatizması olarak bilinen Ankilozan spondilit, periferik eklemlerde ve genellikle omurgada tutulum gösteren romatizmal bir hastalık. Memorial Antalya Hastanesi Romatoloji Bölümü Prof. Dr. Erdal Gilgil, Ankilozan spondilit hastalığının belirtileri, nedenleri, teşhisi ve tedavisine dair merak edilenleri anlattı.
Ankilozan spondilit nedir?
Periferik eklemlerde ve genellikle omurgada tutulum gösteren romatizmal bir hastalıktır. Daha çok omurgayı tuttuğu için spondilopatiler denen bir grup hastalık içinde sınıflandırılır. Spondilopatiler omurga hastalıkları olarak adlandırılabilir. Spondilopatilere iltihaplı romatizmal hastalıklar denmesi en doğru yaklaşımdır. Ankilozan spondilit ise omurgada görülen bu iltihaplı romatizmal hastalıkların prototipi ve en hızlı ilerleyen şeklidir.
Ankilozan spondilit en çok kimlerde görülür?
Hastalık özellikle genç erkekleri etkileyen bir hastalıktır. Erkeklerde kadınlara oranla 3 kat fazla görülür. Hastalık en çok 15 ila 40 yaş arasında görüldüğü gibi 40 yaşından sonra genellikle gelişmez. Kronik bir bel ağrısı ile başlar ve genellikle hastalığın ilk belirtisi de budur.
Hastalığın genetik bir yanı da vardır. Özellikle HLA B27 geni ankilozan spondilit hastalarının yüzde 95’inde pozitif çıkmaktadır. Bu nedenle bu geni taşıyanlarda ankilozan spondilit görülme oranı da artmaktadır. Ailede bu hastalığa sahip başka birisi varsa toplumda diğer ailelere göre daha fazla oranda karşılaşılır.
Ankilozan spondilitin belirtileri nelerdir?
Hastalık genellikle bel ağrısı ile kendini gösterir. Ancak perifer eklemlerde de tutulumu görülebilmektedir. Bunun dışında hastaların çoğunda kas iskelet sisteminin dışında belirtilerle de karşılaşılır. Örneğin anterior üveit diye adlandırılan bir tür tehlikeli olabilecek göz iltihabıyla kendini gösterebilir. Bu belirtide genelde kırmızı, ışığa bakmakta zorluk çeken ağrılı bir göz söz konusudur.
Bunların dışında ülseratif kolit ve Crohn hastalığı gibi bazı iltihaplı hastalıklar ile ilişkili olabilmektedir. Ankilozan spondilit sedef hastalığı ile de ortaya çıkabilmektedir. Daha nadir olmak üzere aort yetmezliği ve aort iltihaplanması gibi kalp yetmezliği belirtileri hastalıkla ilişkili olabilir.
Çok karşılaşılmasa da akciğerde de tutulum yapabilir.
Ankilozan spondilit neden olur?
Hastalıkta genetik faktörler ön sırada olsa da HLA B27 genini taşıyan herkeste hastalık görülecek diye bir durum da yoktur. Bu gene sahip kişilerin sadece yüzde 5’inde ankilozan spondilit gelişir. HLA B27 geni toplumun yüzde 10’unda mevcuttur. Bu da şunu göstermektedir, çevresel faktörler genetik zemin varsa hastalığın gelişmesinde etkili olabilir.
Ankilozan spondilit nasıl teşhis edilir?
Ankilozan spondilitte teşhis hastanın öyküsü ve fizik muayeneye göre ilerler. Çünkü genellikte hastaların öyküsünde kronik bir bel ağrısı söz konusudur. Bel ağrısı hareketle değil de istirahat ile artan, geceleri görülen bir ağrıdır. Bu şikayet zaten ankilozan spondiliti akla getirir.
Ağrı yaşayan hastalarda sabahları tutulum görülür. Hasta yataktan rahat kalkıp hareket edemez ve hareket edebilmek için bir süreye ihtiyaç duyar. Bu süre yarım saati geçebilir. Harekete geçtikten sonra ağrıda azalma olduğu gibi tekrar dinlenme sürecine geçtiğinde ise ağrı artar.
Fizik muayenede özellikle belin alt kısmının kısıtlı olduğu görülür. Tanı için hastalar MR’a yönlendirilir çünkü MR tanıda eklemdeki ödemi gösteren altın standarttır.
Ankilozan spondilit nasıl tedavi edilir?
Daha çok ilaç tedavisine dayanan bir hastalıktır. Çoğunlukla ağrı kesiciler olarak nitelendirilen bir grup ilaç vardır. Bunlar aynı zamanda iltihaba karşı ağrı kesicilerdir. Tedaviye bu ilaç grubu ile başlanır. Uzun süreli kullanım sonrasında hastalığı durdurabilecek etkiye de sahip ilaçlardır.
Bu ilaçlara dirençli hasta gruplarında da biyolojik tedavilere başvurulur. Bunlar genellikle iltihapları olan tnf alpha veya interlökin 17 moleküllerini inhibe etmeye yönelik ilaçlardır. Daha güçlü olan bu ilaçların yan etkileri de aynı şekilde olabilmektedir. Bu ilaçları kullanan hastaların düzenli takipleri büyük önem taşımaktadır.
Tedavi edilmezse ne olur?
Hastalık tedavi edilmezse hastalar giderek kamburlaşır. Ankilozanın anlamı yapışan demektir. 24 tane bel omuru vardır ve bunlar hastalıkta giderek birbirine yapışırlar. En son süreçte omurga tek bir kemik halini alabilir. Bu da bel, boyun ve sırttaki tüm hareketlerini ortadan kaldırır ve bir süreden sonra hastalar kafalarını bile kaldıramayacak hale gelirler. O kadar ilerleyici bir hastalıktır ki bakıldığında hasta 90 derece tam bir dik açı şeklini alabilir. Hastalar asla kafasını kaldırıp yukarıya doğru bakamazlar.
Mevcut tedavilerle hastalığın belirtilerinin ortadan kaldırılması mümkündür. Hastalıkta en önemli unsurlardan birisi fizik tedavi uzmanları tarafından hastalığa özel planlanmış egzersizlerin yapılmasıdır.
3 ay süresince geçmeyen ve kronikleşen, özellikle dinlenme sürecinde artan bir bel ağrısı şikayeti söz konusu olduğunda hastaların zaman kaybetmeden bir uzmana başvurması oldukça önemlidir.
