Gut hastalığı, genellikle çok ağrılı olan ve toplumlarda yaygın şekilde görülen bir bir romatizmal hastalık. Acıbadem Bakırköy Hastanesi Romatoloji Uzmanı Dr. Öğretim Üyesi Mehmet Karaarslan, gut hastalığı belirtileri, nedenleri, teşhisi ve tedavisine dair merak edilenleri anlattı.
Gut Hastalığı Nedir?
Ani gelişen, genelde tek eklemi tutan ve tuttuğu eklemde şiddetli ağrı, şişlik, kızarıklık ile ısı artışına sebep olan iltihaplı bir romatizma hastalığıdır. Gut hastalığında en çok ayak, ayak bileği ve diz eklemleri etkilenir. Atak sıklığı hastadan hastaya değişir. Atak sıklıklarının arasının kısa olması hem hastaya verdiği rahatsızlık sebebiyle hem de ilgili eklemde kalıcı hasar yapabileceği için önemlidir. Atak sırasında hastanın hareket yetisi ciddi ölçüde kısıtlanır. Gut hastalığının kesin bir tedavisi olmasa da atakların sıklığı azaltılabilir, hatta tamamen kesilebilir ve eklemde hasar gelişmesi önlenebilir. Gut hastalığı, diyabet, hipertansiyon ve kalp hastalıkları olan hastalarda daha sık görülür. Gut hastalığı böbrekle ilgili hastalıklara da sebep olabileceği gibi, başka sebepler nedeniyle böbreklerinin işlevleri zarar gören hastalarda ürik asit atılımının etkilenmesine bağlı olarak daha sık görülür.
Gut Hastalığı Neden Olur?
Tarihte birçok ünlü politikacılarda ve sanatçılarda gut hastalığının olduğu bilinmektedir. Bu yüzden gut hastalığı hep zenginlik ve aşırılık ile ilişkilendirilmiştir. Genelde hepimizin kanında bulunan ürik asit isimli bir maddenin zaman içinde belli bir değerin üzerine çıkması ve bazı etkenlerin tetiklemesi sonrasında (mesela ilaçlar, beslenme biçimi, cerrahi girişimleri, susuz kalma vb. ) kristal hale dönüşüp eklemde birikmesi ve vücudun buna karşı geliştirdiği tepki sonucu oluşur.
Gut Hastalığının Evreleri Nelerdir?
Hastalığın önce sessiz ama kanda ürik asidin yüksek seyrettiği bir dönemi olur. Bu kişiler illaki hasta olmazlar. Bazı hastalarda ise susuz kalma, beslenme biçimi, böbrek işlevinde bozulma, bazı ilaçlar ve cerrahi girişimler gibi ek sebepler sonucu ani gelişen ve atak olarak adlandırılan tablo gelişir.
Gut Hastalığının Belirtileri Nelerdir?
Gut hastalığının en bilinen belirtisi ani gelişen eklem şişmesi ve şiddetli ağrıdır. Hasta eklemini hareket ettirmekte ve üzerine ağırlık vermekte zorlanır. Ayrıca geceleri uykudan uyandıran ağrılar veya yanma hissi de bu hastalığın belirtileri arasında yer alır. En sık ayak başparmak ekleminde ortaya çıkar.
Gut Hastalığının Teşhisi Nasıl Koyulur?
Tanı konusunda en doğru yöntem, ilgili eklemden alınacak sıvı örneğinde ürik asit kristallerinin saptanmasıdır. Genelde kanında ürik asidinin yüksek olduğu bilinen hastalarda ani gelişen eklem iltihaplanması durumunda ilk akla gelen tanılardan biri, gut olmalıdır. Bunun dışında hastanın tıbbı geçmişinde onu gut açısından riskli hale getiren hastalıkların olup olmadığı veya başka hastalıklarının tedavisi için kullandığı ilaçlar arasında ürik asidi yükseltebilen ilaçların olup olmaması gibi ek bilgiler de tanı konulmasında yarar sağlar. Tanı konmakta zorluk yaşanan hastalarda ise kan testleri ve bazı görüntüleme yöntemlerinden de yararlanılır.
Gut Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir?
Gut hastalığında tedavinin iki aşaması vardır. Akut atak denilen alevli ve esas belirtileri oluşturan tablonun düzeltilmesi ve takiben bir daha atak geçirmemesi için gerekli önlemlerin alınması.
Gut Hastalığı Diyeti Nasıl Yapılır?
Gut ataklarının tetiklenmesinde beslenme veya alkol tüketimindeki aşırılıklar tabii ki önemlidir ama tek sebep bunlar değildir. Hastalığın gelişmesinde önemli olan ürik asit yüksekliği hali ise birçok faktöre bağlıdır ve sanılanın aksine gıdalar vücuttaki ürik asit havuzuna yüzde 30 oranında katkıda bulunurlar, kalanı ise vücut tarafından üretilir.
- Hastanın ideal vücut ağırlığını hedeflemesi ve egzersiz yapması gibi genel kurallar bu hastalar için de geçerlidir. Tek taraflı besleme yerine dengeli beslenmeye özen gösterilmelidir.
- Pürinden zengin gıdalar diyette azaltılabilir. Pürinden zengin gıdalar arasında sakatatlar, kabuklu deniz ürünleri, bazı bakliyatlar en bilinenleridir. Bazı şekerli içecekler de gut hastalığını tetikleyebilir. Kandaki ürit asidi yükseltebileceği için gut hastalığında proteinden zengin kırmızı etin kısıtlanmasına hep önem verilmiştir. Kısmen doğruluk payı olmakla birlikte esas vurgulanması gereken dengeli beslenmek, tek yönlü beslenmeden kaçınmaktır
- Vücuttan ürik asit atımını engellemesi nedeniyle alkol ve maya da kısıtlamalar arasında yer almaktadır.
Gut Hastalığına Ne İyi Gelir?
Gut hastalığının alevli döneminde ilaç tedavisi dışında pek yapılabilecek bir şey olmuyor. Sık gut atağı geçiren hastalarda ürik asidi düşük tutmak için dengeli beslenme önerilmekle birlikte gündelik pratikte hastalar uzun süreli bu tip kısıtlamalara uymayabiliyorlar. Yine de ilaç kullanmak istemeyen hastalarda profesyonel bir diyet uzmanı eşliğinde diyete başlamaları ve belli bir süre sonra kan değerlerini kontrol etmeleri öneriliyor.
