Vitaminler; insanlar tarafından sentezlenemeyen ve normal vücut fonksiyonlarının devamı ve sağlık için besinlerle alınması gerekli olan organik maddelerdir. Suda eriyen vitaminler sınırlı miktarda vücutta depolanabilir, fazlası böbrekler tarafından kolaylıkla atılabilirken; yağda eriyen vitaminler vücutta depolanır, birikebilir, fazla alındığında zehirleyebilir. Bu yazımızda B vitaminini ele alıyoruz. Peki B vitaminleri nelerdir? Çeşitleri nelerdir? Hangi besinlerde hangi çeşit B vitamini bulunur? Eksikliğinde ne olur? Acıbadem Fulya Hastanesi İç Hastalıkları Uzmanı Dr. Ozan Kocakaya B vitami çeşitlerini anlattı. İşte B vitamini dosyası… (D vitamini ve C vitamini konularımıza da bakabilirsiniz)
B VİTAMİNİ HANGİ BESİNLERDE BULUNUR?
B1 Vitamini (Tiamin) Maya, bakliyat, işlenmemiş pirinç içinde bol miktarda bulunan tiamin yüksek ısılarda özelliğini yitirdiği için işlenmiş gıdalarda, öğütülmüş tahıllarda bulunmaz. Isıl işlem görmüş süt ve süt ürünleri tiamin açısından fakirdir. Eksikliğinde duyu bozukluğu ile başlayan, kalp yetmezliği ve ödem ile de görülebilen Beriberi hastalığı görülür. Ağır tiamin eksikliğinde dengesizlik, kas hareketleri ile koordinasyonda bozulma ve bilinç bozukluğu ile kendini gösteren Wernicke ensefalopatisi gelişir.
B2 Vitamini (Riboflavin) Et, balık, yumurta, süt, yeşil sebzeler ve maya içeriğinde bol miktarda bulunur. Hafif eksikliği genellikle fark edilmez ama uzun sürdüğünde geçmeyen bir üst solunum yolu enfeksiyonu gibi boğaz ağrısı, yutak ve genizi kaplayan mukozada ödem ve kızarıklık, sık çıkan uçuklar ile kendini gösterir. Eksikliği en çok anoreksia nervoza hastalarında, obezite cerrahisi geçirenlerde ve bazı epilepsi ilaçlarını sürekli kullanmak durumunda olanlarda görülür.
B3 Vitamini (Niasin) Bitkisel veya hayvansal birçok besinde bulunur. Kolesterol düşürücü etkisi çok iyi bilinmektedir. Ancak ağır alkolizm veya obezite cerrahisi gibi beslenme bozukluğu durumunda ortaya çıkabilen niasin eksikliğinde pellegra hastalığı adı verilen ve güneş gören alanlarda koyu renkli egzema ile kendini gösten bir tablo gelişir.
B5 Vitamini (Pantotenik asit) beslenmede en çok yumurta, karaciğer ve brokolide bulunur. Eksikliği son derece nadirdir ancak ağır beslenme bozukluğu olan bireylerde görülebilir. “Yanan ayak sendromu” olarak da tarif edilen duyu bozukluğu ve bazen uyuşukluk ile kendini gösterir.
B6 Vitamini (Pridoksin) Etler, tam tahıllar, sebzeler ve fındıkta bulunur. Tüberküloz tedavisinde kullanılan bir ilaca bağlı olarak eksikliği görülebilir ve geliştiğinde ağızda-dilde yaralar, sinirlilik, bilinç bulanıklığı ve depresyon meydana gelir.
B7 Vitamini (Biotin) saç – deri ve bağ dokusunun kendisini yenilemesinde önemli bir faktördür. Eksikliğinde Göz – ağız – burun çevresindeki ciltte egzama benzeri döküntü gelişebilir. Biotinin klinikte sık karşımıza çıktığı nedenlerden biri de bu vitaminin kanda bakılan Tiroid testlerinin sonuçlarını etkilemesiidir. Biotin desteği alan tiroid hastalarının tetkiklerinden en az 2-3 gün önce bu vitamini almayı bırakmış olması gerekmektedir.
B9 Vitamini (Folik asit) koyu yeşil yapraklı sebzeler ve ciğerde zengin olarak bulunur. Bebeklerde bel, ense ve kuyruk sokumunu etkileyen omurga anormalliklerini azaltmak maksadıyla 90’ların sonu, 2000’lerin başı itibariyle birçok ülkede unlara ve kahvaltılık gevreklere Folik asit eklenmesiyle eksikliği bu anormalliklerin görülme sıklığı azalmaktadır. Sinir sistemi gelişimine ek olarak kanın normal şekilde pıhtılaşmasında da son derece önemlidir.
B12 Vitamini (kobalamin) son derece kompleks bir moleküldür. Besinlere bağlı olarak alındığında koparılıp serbestleştirilmesi için düzgün asit üreten bir mide ortamı gereklidir. Midede ayrıca üretilen İntrinsink faktör (IF) adlı bir protein, B12 moleküllerine bağlanır ve barsak tarafından emilmeye hazır hale getirir. İnce bağırsaklar IF + B12 bileşiğini emebilir. B12 hayvansal gıdalarda bulunur ve besinsel B12 eksikliği ancak çok kati vejeteryan ve veganlarda görülür. Bunun yanında Midenin asit üretiminde sorun varsa, kişi mide cerrahisi geçirmişse ve IF üretimi bozulmuşsa, iltihaplı bağırsak hastalığı varsa B12 eksikliği gelişebilir. Burada biz doktorlara düşen görev eksikliği düzeltmek kadar yeniden gelişmemesi için de gerekli önlemleri almaktır.
