TSH testi, TSH hormon değerleri, TSH düşüklüğü ya da TSH yüksekliği, Hipertiroidi veya Hipotiroidi gibi kavramlar hayatınıza girdiyse ilk refleksiniz bunları daha detaylı araştırmak olacaktır. Bu yazıda Memorial Ataşehir Hastanesi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Uzmanı Doç. Dr. Başak Karbek Bayraktar ile birlikte TSH nedir, TSH değer aralıkları nelerdir, TSH değerlerini tetikleyen hastalıkları inceliyoruz.
TSH Nedir? TSH’ın Görevi
TSH, yani Tiroid Stimulan Hormon, beyinde hipofiz bezi tarafından sentezlenen ve dolaşıma salınan bir hormondur. Kan yolu ile tiroid bezine gelen TSH hormonu, bezi uyarır ve tiroid hormon salgılanmasını düzenler. Tiroid bezinden salgılanan tiroid hormonları T3 hormonu (triiyodotironin) ve T4 hormonu (tiroksin) olarak 2 çeşittir. Dolaşımda bulunan ve birçok metabolik düzenlemede görev alan ana tiroid hormonu ise T4’dür.
TSH Testi Neden Yapılır?
Bir hastanın tiroid durumu hakkında karar verebilmek için ilk yapılacak testler; Tiroid Fonksiyon Testleri (TFT) dir. Bu testler sT3, sT4 ve TSH ölçümlerinden oluşmaktadır.
Serum tiroid hormonları ile TSH arasında, ters log-lineer ilişki vardır; yani serum tiroid hormonlarındaki çok küçük değişiklikler bile TSH’de büyük oynamalara yol açar. Bu sebeple, hassas immünometrik yöntem ile yapılan TSH ölçümleri tarama testi olarak kullanılabilir. Öyleyse ilk değerlendirmede kullanılacak test olan TSH ölçümü tiroid hastalıklarını tespit etmede anahtar bir rol oynamaktadır.
TSH Değerinin İdeal Aralığı Nedir?
Günümüzde TSH ölçümleri 3. jenerasyon immünoradyometrik (IRMA) yöntem veya immünokemiluminisans (ICMA) yöntemleri ile yapılmaktadır. TSH ‘nin referans normal değerleri 0,2-4,5mU/L (veya µU/ml)’dir. Ölçüm kitlerinde küçük farklarla referans sınırlarında küçük değişimler olabilmektedir. Sabahın erken saatlerinde TSH değeri en yüksek bulunurken, gece TSH konsantrasyonu düşme eğilimi gösterir. Sabah erken saatlerde hafifçe yüksek olan TSH, öğleden sonra normal sınırlarda bulunabilir. Bu durum tedavi kararlarını etkileyebilecek kadar önemlidir. Ayrıca aynı kişide TSH normal sınırlarda kalmak üzere günler içinde %40-50’ye varan değişkenlik gösterebilir.
TSH Kimlerde Yüksek Çıkar? Yaşa Göre TSH Değerleri
TSH yaşla fizyolojik olarak yükselir. Yaş gruplarına göre TSH’nin üst sınırları bilinmelidir.
- 20-29 yaş arasında TSH üst sınırı 3.5 mU/mL,
- 50-70 yaş arası 4.5 mU/mL,
- 80 yaş üzeri 7.5 mU/mL’dir.
Yaşla birlikte TSH artışının adaptif bir mekanizma olabileceği ileri sürülmüştür.
Gebelikte TSH Ölçümü Nasıldır? Hamilelikte TSH Ölçümü
Gebelikte, TSH ölçümü, sT4 ölçümü güvenilir olmadığından daha önemlidir ve trimester spesifik referansların kullanılması önerilmektedir. İlk trimester için 0,1-2,5 mU/mL; ikinci trimester için 0,2-3,0 mU/mL; üçüncü trimester için 0,3-3,0 mU/mL değerleri kullanılabilir.
İlginizi çekebilir: SAĞLIKLI BİR GEBELİK İÇİN TİROİD SAĞLIĞI NASIL OLMALI?
TSH TESTİ İÇİN AÇ OLMAK GEREKİR Mİ?
Ölçüm standardizasyonu açısından TSH ölçümlerinin sabah ve aç olarak, eğer kullanılıyor ise tiroid hormonu almadan yapılması önerilmektedir.
TSH Yüksekliği Ne Anlama Gelir, Neden Olur? TSH Yüksekliği Nedenleri
TSH yüksekliği bize sıklıkla primer hipotiroidi yani tiroid bezi yetersizliğine bağlı tiroid hormon yetersizliğini gösterir.
TSH Yüksekliği Belirtileri Nelerdir?
- Halsizlik
- Yorgunluk
- Kilo alma
- Unutkanlık
- Konsantrasyon güçlüğü
- Cilt kuruluğu
- Kabızlık
- Üşüme
- Kas ağrıları
- Adet düzensizlikleri
- Depresyon gibi bulgularla kendini gösterir.
Bu durumda hipotiroidinin ayırıcı tanısına gitmek gerekir.
Ayırıcı tanı yapabilmek için hekim, tadan TSH ölçümü dışında, tiroid hormonları ve antikor ölçümü, Tiroid Ultrasonografisi isteyebilir.
TSH Yükseliğine Sebep Olan Hastalıklar
TSH yüksekliğine neden olan hastalıklar başlıca şöyledir:
- Haşimato Tiroiditi: En sık görülen tiroid bezinin otoimmün hastalığıdır. Tiroid bezinde harabiyete yol açarak yetmezliğe götürür.
- Tiroiditler: Nedeni tam olarak bilinmeyen, tipine göre değişen (viral, nonviral enfeksiyon, doğum sonrası gibi) tiroid bezinin inflamasyonudur. Uzun vadede hipotiroidiye neden olabilir.
- Tiroid bezi hasarı: Tiroid bezinin cerrahi olarak çıkarılması veya Radyoaktif İyot (RAI) tedavisi sonrası yetersizlik.
- Yetersiz replasman tedavisi: Tiroid hormon tedavisini uygun dozda yapılmaması sonucu oluşan yetersizlik.
TSH Yüksekliği Hipotiroidinin Tedavisi Nedir?
Hipotiroidinin esas tedavisi doğru dozda tiroid hormon tedavisine başlamak, belirli periyotlarla TFT ölçümü ile doz kontrolü yapmaktır.
TSH Düşüklüğü Nedir? TSH Düşüklüğü – Hipertiroidi Nedenleri
TSH düşüklüğü sıklıkla hipertiroidi yani tiroid bezinden tiroid hormon yapımının artmasından kaynaklanan tiroid hormon fazlalığını ifade eder.
TSH Düşüklüğü Hipertiroidi Belirtileri
Hipertiroidi düşündüren bulgu ve belirtiler şu şekildedir:
- Sinirlilik
- Çarpıntı
- Kilo kaybı
- Nefes darlığı
- Sıcağa tahammülsüzlük
- İştah artışı
- Terleme
- İshal.
TSH Düşüklüğünün Sebepleri ve TSH Düşüklüğüne Sebep Olan Hastalıklar
TSH düşüklüğünün en sık sebepleri arasında şunlar yer alır:
- Graves Hastalığı: Tiroid bezinin otoimmün bir hastalığıdır. Bu hastalıktaki otoantikorlar tiroid bezinin aşırı çalışmasına neden olurlar.
- Toksik Multinodüler Guatr: Tiroid bezindeki birden fazla sayıda nodülden aşırı hormon salgılandığı bir durumdur.
- Toksik Adenom: Tiroid bezindeki tek ve aktif nodülden hormon salınımının neden olduğu bir durumdur.
- Tiroiditler: Tiroid bezinin nedeni bilinmeyen inflamasyonudur. Hastalığın ilk döneminde tiroid hormonlarının kan dolaşımına fazlaca salınması neticesinde TSH düşer.
TSH Düşüklüğü Hipertiroidi Tanısı Nasıl Konur?
Tanıyı kesinleştirmek için ek olarak serbest tiroid hormon düzeyi ve antikor ölçümü, Tiroid Ultrasonografisi ve gerektiği durumlarda Tiroid Sintigrafisi ve uptake testi istenebilir. Bu tetkikler sonrasında konulan tanıya, hastanın yaşı ve yandaş hastalıkları göz önünde bulundurularak hekim tarafından, cerrahi, Radyoaktif iyot tedavisi, İlaç tedavisi ya da tedavisiz izlem önerilebilir.
Sonuç olarak Tiroid hastalıklarının taramasında, hem ucuz, hem ulaşılabilir olması ve birçok altta yatan tiroid hastalığı açısından ipuçları vermesi bakımından TSH ölçümü çok önemlidir. Ancak bu ölçümü, hastanın kliniği ile birlikte değerlendirmek, doğru tanıya gitmek, uygun tetkikleri istemek açısından, Endokrinoloji ve Metabolik Hastalıklar Uzmanı ile birlikte değerlendirmek gerekir.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR
