Özge Çolak / Elele.com.tr
Bağırsakların içini gösteren ve bağırsakların durumunu değerlendirilmesinde kullanılan kolonoskopi yöntemi birçok hastanın korkulu rüyası. Bunun nedeni ise yetersiz bilgilendirme. Peki nedir bu kolonoskopi? Ağrılı bir işlem mi? Ne kadar sürer? Kolonoskopiye hazırlanırken nelere dikkat etmek gerekir? Kolonoskopi ve sanal kolonoskopi arasındaki fark nedir? Gastroenteroloji Uzmanı, Akademisyen Prof. Dr. Metin Başaranoğlu kolonoskopi ile ilgili merak edilenleri anlattı.
Kolonoskopi nedir?
Bağırsakların içini gösteren bir testtir. Bağırsak şikayetleri olanlarda neden olduğunu bulmaya yardımcıdır. Bir uzun, ince, bükülebilir yani esnek bir tüp şeklinde, ucunda küçük bir kamerası olan cihaz kolonoskop kullanılarak kolonoskopi yani rektum ve kolon incelenir. İşlem öncesi bağırsak boşaltıcı kullanarak bağırsakların temizliğinin yapılması gerekir.
Kolonoskopi neden yapılır? Hangi hastalıklarda gerekli?
Teşhis amaçlı kolonoskopi: karın ağrısı, makattan kanama, kronik kabızlık, kronik ishal gibi şikayeti olanlara yapılır.
Kolon kanseri taraması: Başka bir risk faktörü taşımayan 45 yaşını aşmış kadın ve erkeklere her 10 yılda bir önerilir. Daha sonra 10 yılda bir tekrarlanır. Tarama işlemi 75 yaşına kadar devam eder. Daha sonrasında ise hastanın yaşam tarzı ve beklenen yaşam süresi gibi faktörlere bağlı 85 yaşına kadar devam edebilir. Ama 85 yaş sonrasında tarama amaçlı kolonoskopi önerilmemektedir.
Bilinen bağırsak polipi olan hastalara yapılır: Daha önceki kolonoskopinizde bağırsaklarda polip bulunduysa yeni bir polip varmı, varsa alınması için tekrar bakılır.
Bunların dışında: crohn’s hastalığı, divertiküler hastalık, ülseratif kolit ve bağırsak kanseri araştırmak için yapılır.
Kolonoskopinin riskleri nelerdir?
Kolonoskopi invaziv bir işlem olduğu için tamamen risksiz demek mümkün değildir. Nadiren olabilecek komplikasyonlar arasında anestetik maddelere karşı duyarlılık, bağırsakta biyopsi veya polip alınan yerde olan kanama ve rektum yada bağırsakta delinme sayılabilir. Gastroenteroloji uzmanı hekim sizinle bu konuları konuştuktan sonra işlem için onamınızı yani imzanızı alır.
Kolonoskopiye hazırlanırken nelere dikkat etmek gerekir?
Kolonoskopi öncesi iyi bir bağırsak temizliği şarttır. Bağırsakların bütünüyle boş olması hem işlem kalitesini artırır ve doğru teşhis ve tedaviye yardımcı olur, hemde olası bir bağırsak delinmesinde çıkabilecek en kötü durumu sınırlar, kolay atlatmanızı sağlar.
İşlem öncesi özel bir diyet uygulamanızı istiyoruz. İşlemden önceki gün katı gıda tüketemezsiniz. Berrak sıvı gıda tüketebilirsiniz, mesela su, çay ve kahve (süt veya krema içermeyen). Kırmızı renk içeceklerden kaçının, ve gece yarısından itibaren hiç bir şey tüketmeyeceksiniz.
İşlemden bir önceki gün hap yada sıvı halde bir bağırsak boşaltıcıyı tüketmeniz sizden istenecektir. Makattan barsak boşaltıcı (enema) kullanımını artık yapmıyoruz. Mutlaka, halen kullanmakta olduğunuz ilaçları doktorunuza işlemden en az 1 hafta önce söyleyin. Ayrıca, işlem gününde ilaçlar yanınızda olsun. Önemli bir ilaç grubu kan sulandırıcılar olup aspirin ve /veya warfarin yada yeni nesil pıhtı engelleyici (Coumadin, Pradaxa, Xarelto, Plavix) kullanmanız halinde doktorunuza önceden söyleminiz hayatidir. Gebe iseniz doktorunuza söyleyin.
Kolonoskopi diyeti nedir?
İşlemden 2 gün önce tüketebilecekleriniz “sos içermeyen tavuk göğsü, beyaz pirinç pilavı, ekmek, berrak çorba” olabilir. Bağırsak boşaltıcı kullanacağınız gün tuvalete yakın olun, evde oturun.
Kolonoskopi nasıl yapılır?
İşlem öncesi size uygun kıyafetler endoskopi personeli tarafından verilir, endoskopi odasında sizin için ayrılmış yerde üstünüzü değiştirirsiniz. Belki bir sakinleştirici hap içirilebilir, ancak günümüzde sıklıkla sakinleştiriciler, diğer anestetik ilaçlarla beraber damar yoluyla hemen işlem öncesi anestezi doktoru tarafından verilir. Konforlu bir kolonoskopi işlemi için bunları yapmak gerekir.
İşlem yatağında sol yan pozisyonda yatırılırsınız. Siz uyutulduktan sonra doktorunuz önce elle makat muayenesi yapar. Sonra kolonoskop rektumdan içeriye ilerletilir. Bağırsaklarınız (kolon ve rektum) yaklaşık 2 m uzunlukta olup, kolonoskop denen cihaz ise 1.5 m’dir. İnce tüp şeklinde bir alettir kolonoskop, ve bağırsaklarınıza hava vererek (oda havası yada co2) ilerler, arada havayı dışarı alır ve bağırsaklara su verir. Kolonoskopun ucunda kamerası vardır, görüntüyü içerden alır, dışardaki monitöre aktarır. Ayrıca biopsi yada polipektomi (polip alınması) gerektiğinde kolonoskopun içinden işleme uygun bir enstrüman geçirilir (forceps yada polipektomi snare). Tipik olarak işlem süresi 30 dakikadır. Polip vb gibi şeyler olduğunda işlem süresi uzar. İşlem sonrasınndaki ilk 24 saat için araba kullanmanız uygun olmaz. Bu nedenle işleme yanınızda biri gelmeli, işlem sonrası sizi evinize götürmesi için.
Kolonoskopi işlemi ne kadar sürer?
İşlem süresi yaklaşık 30 dakikadır. Ancak ayılıp eve gitmeniz için 2 saat gibi bir süre daha (gözlem amaçlı) geçmesi gerekir. Bu anesteziden uyanmanız için gereken bir zamandır.
Kolonoskopi esnasında rahatsızlık , ağrı hissedilir mi?
Günümüzde çoğu merkezde işlemler anestezi olmadan yapılmaz. Bu nedenle hasta hiç bir şey anlamaz.
Kolonoskopi sırasında hastanın hissettikleri nedir?
İşlem anestezi doktoru tarafından hastaya tam bir rahatlama sağlanarak yapıldığından dolayı hastalar işlemi hatırlamazlar. Ancak, işlem anestezi verilmeden yapılırsa karın ağrısı ve kramp olabilir. Nedeni de başlıca içeriye verilen havadır. Şayet co2 kullanılarak işlem yapılırsa işlem sonrası ağrı ve krampta çok az olur
Kolonoskopi sonrası yapılması gerekenler neler?
Şayet polip alındıysa işlem sonrası beslenmeniz farklılık gösterir, diyet uygulanır. İşlem sırasında verilen gazı kolay atmanız için 30 dakika kadar endoskopi katında ufak yürüyüş rahatlatıcı olacaktır. Eve geldikten sonra devam eden bir karın ağrısı, ateş, ve kanama durumu varsa doktorunuzu aramanızı öneririz.
Kolonoskopinin yapılamadığı durumlar nelerdir? Kimlere yapılamaz?
- Kirli bir bağırsağa kolonoskopi yapılmaz. Kısa bir zaman sonraya yeni bir randevu verilir.
- Özellikle, genç ve fit kadınlarda bazen bağırsakta ilerlemek zordur, pelvisi dardır. Bu gibi durumlarda da sanal kolonoskopi devreye girer. Bu gibi durumlarda ben gastroskop ile işleme devam etmeyi tercih ediyorum, ileuma ulaşmak çoğu kere mümkün olmaktadır.
- Özellikle batın içine girilerek gerçekleştirilmiş jinekolojik operasyonu olanlarda da ilerlemek zor olabilir. Bu gibi durumlarda ben gastroskop ile işleme devam etmeyi tercih ediyorum, ileuma ulaşmak mümkün olmaktadır.
- Anestezinin veya kardiyoloji ve göğüs hastalıklarının onay vermediği durumlarda (genellikle ağır komorbid durumu olanlar ve çoklu ilaç kullananlar, yakın zamanda kalp krizi geçirmiş, stentlenmiş vb) hastaya kolonoskopi tarama amaçlı veya teşhis amaçlı yapılamayabilir.
Kolonoskopi emziren annelere yapılabilir mi?
Anestezi doktoru tarafından verilen ilaçlara bağlı olarak anneye gerekli (özellikle süt ile beslenmesiyle, emzirme alakalı) uyarılar yapılır.
Kolonoskopi ve sanal kolonoskopi arasındaki fark nedir?
Sanal kolonoskopi kalın bağırsakların incelenmesine yönelik bir BT kolon grafisi (tomografi) işlemidir. Kolon ve rektumun 3D görüntülerini alır, dışardaki cihaza aktarır. Dokturunuz bu görüntülere göre karar verir. Kolondaki polipleri bulmaya yarar. Amerikan Kanser cemiyeti 45 yaşına gelmişlere ve kolonoskopi yaptıramayacaklara 5 yılda bir yapılmasını önerir. Ailesinde kolon kanseri vb yatkınlık öyküsü olanlarda 45 yaşından daha önceki bir tarihte işlem başlatılır. Toplam işlem süresi 10’-15’ sürer ve anestezi gerektirmez. Düşük doz radyasyon kullanır. Kolonoskopiye göre çok daha az invaziftir. Ancak, sanal kolonoskopide bulunan poliplerin alınması için yine standart kolonoskopik inceleme gerekir.
Sanal kolonoskopiyi standart kolonoskopiden ayıran özellikler:
- İnvaziv değildir, hastaya rahatsızlığı en az düzeydedir.
- Anestezi gerektirmez.
- Daha kısa bir işlem zamanında yapılır.
- Kalın bağırsaklar olası zararlardan (kanama, delinme) kurtulmuş olur.
- Tarama amaçlı kolonoskopi yaptıramayacaklarda kullanılabilir. Özellikle anestezi kaldıramayacak yada kan sulandırıcıları kesemeyeceklerde veya aşırı tedirğin hastalarda başvurulabilir.
- Ancak, 10 mm’den küçük polipler sanalda yakalanamayabilir.
- Çekim için gereken radyasyon ne kadar düşük dozda bile olsa kanser gelişim riski olabilir.
- Gebelerde tehlike arz eden bir işlemdir.
Kolonoskopinin yan etkileri var mı?
Çok nadiren ciddi bir problem gelişebilir. Amerikan Gastrointestinal Endoskopi Derneğinin raporuna göre kolonoskopi işlemine bağlı ciddi sıkıntı olma sıklığı % 0.28 bildirilmiştir. Anestezi işlemine bağlı olarak kalp hızı, nefes alıp verme sıklığında değişme ve bulantı ve kusma görülebilir.
Kolonoskopi sonucu nasıl değerlendirilir?
Hemen işlem sonrası size sonucu hakkında bilgi verilir. Negatif bir kolonoskopi sonucu, problem yok demektir. İşlemden 10 yıl sonraya yeni randevu verilir. Şayet, kolon veya rektumdan bir veya daha fazla polip çıkartıldıysa polip patoloji sonucuna göre 3 yada 5 yıl sonraya yeni randevu verilir. Bağırsaklarınız yeterince temiz değilse önümüzdeki 1 yıl içerisinde işlem tekrarı gerekir.
Kolonda anormal bir doku alınmış olduğu rapor edildiyse yada polip alındıysa pozitif kolonoskopi demek olur. Alınan poliplerin çoğu tümöral değildir. Kolonoskopik işlem sırasında tecrübe ile yorum yapsak bile, alınan doku yada poliplerin patolojik incelemesi esastır. Alınan poliplerin sayısı ve büyüklüğüne bağlı olarakta yeni randevu tarihi belirlenir.
Mens (adet) dönemindeyken kolonoskopi yapılabilir mi?
Cevapı evettir. Tampon kullanarak kolonoskopi işlemine girebilirsiniz.
Gebe iken kolonoskopi yapılabilir mi?
Tarama amaçlı kolonoskopi yaptırmak doğru değildir. Aktif ülseratif kolit veya rektal kanama gibi bir durum olduğunda kadın doğum doktorunuzla görüşülüp işlem mutlaka gerekiyorsa yapılabilir.
