Bronşit, kış aylarında hem büyük hem küçük demeden hemen herkesin yaşadığı bir hastalık. Bronşit görülme sıklığı kişinin yaşına ve mevsimsel şartlara bağlı olarak değişebiliyor. Özellikle akut bronşite kış mevsiminde ve ilkbaharın başlangıcında sık rastlanıyor. İlerlememesi için mutlaka tedavi edilmesi gerekiyor. Peki Bronşit belirtileri neler? Bronşitle zatürre arasındaki fark nedir? Bronşite ne iyi gelir? Medipol Mega Üniversite Hastanesi Göğüs hastalıkları bölümü Uzm. Dr. Gökhan Karakurt bronşit ile ilgili merak edilenleri anlattı.
Bronşit nedir?
Bronşit, bronşlarınızın yani akciğerlerinize hava taşıyan kanalların iltihaplanarak ödemlenmesi halidir. Eğer bu iltihaplanma hali bronşlara ulaşmamış ve burun, boğaz bölgesinde yoğunlaşmış ise üst solunum yolu enfeksiyon tabiri kullanılır. Genellikle viral bir üst solunum yolu enfeksiyonu ile birlikte veya sonrasında gelişir. Ancak bazı durumlarda bakteriyel enfeksiyonlardan da kaynaklanabilir. Bahar ve kış aylarında çeşitli nedenler ile sıklığı artar.
Bronşit çeşitleri nelerdir?
Akut bronşit:
Akut yani kısa süreli bronşitler daha yaygındır ve sıklıkla viral bir enfeksiyon kaynaklıdır. Başka nedenlerle (Örn: zararlı kimyasal dumanlara maruz kalmak gibi) de gelişebilir. Sigara kullanan hastalarda daha sık geliştiği gibi bu hastalarda şikayetler daha yoğundur. 10 ila 14 gün kadar sürebilir ve belirtilerini 3 haftaya kadar devam ettirir. Kalıcı etkiler beklenmez. Enfeksiyon sonrası daha uzun süreli şikayetleri olan hastalarda ise yine uzun süreli bronşit şikayetleri olan hastalarda postenfeksiyöz bronşit, astım, alerjik rinit gibi durumlar akla gelir. Postenfeksiyöz bronşit aslında kut bronşitin bir aydan uzun süren geçici halidir tedavi ise biraz daha semptomlara yönelik ve uzun süreli olur. Fakat özellikle astım ve alerjik rinit atlandığı durumlarda hastalar sıklıkla ‘’Çocukluktan beri bronşitim var’’ ‘’sık sık bronşit olurum’’ şeklinde yakınabilir.
Kronik bronşit:
Bu bronşit türü, yılda en az üç ay süren ve en az iki yıldır devam eden büyük hava yolları yani bronş kaynaklı balgam ve öksürük birlikteliği olarak tanımlanabilir. En önemli nedeni sigaradır ve özellikle uzun yıllar sigara içmiş bireylerde sıklığı artar. Akut bronşite göre çok daha tehlikelidir. KOAH hastalığının habercisidir. Bu hastalarda akciğer kanseri gelişme sıklığı da artmaktadır gruplanır. Uzun yıllar sigara içimi dışında yoğun duman maruziyeti ile (pasif sigara içiciğiği, tezek veya odun gibi yakıtların dumanları) de gelişebilir. Bu hastalarda eforlu veya eforsuz nefes darlığı da akut bronşite göre çok daha kolay gelişir. Aynı zamanda hastalığın zatürreye dönüşmesi de daha kolaydır.
Diğer Bronşitler;
Ayrıca farklı bir çok hastalık da halk arasında bronşit olarak adlandırılır. Örneğin bronşektazi dediğimiz; genellikle çocukluk çağda geçirilen ağır zatürre nedeniyle ya da başka hastalıklara bağlı veya sebebi bilinmeyen durumlarda bronşların kalıcı genişleyerek işlevinin bozulması durumu buna bir örnektir. Bu hastalarda da yoğun balgamlı bronşit tablosu yıllarca sürebilir. Yine astım ve alerjik rinit için de bronşit tabiri sık kullanılır. Alerjik rinit hastalığında genellikle ev tozları ve polenlerle karşılaşmakla ortaya çıkan burun akıntısı, burun tıkanıklığı ön plandadır. Genellikle bahar aylarında olur veya daha uzun sürelidir. Aslında akut bronşit hastalığından bu durumları ayrımda en önemli olan 3 haftadan uzun süren yakınmalardır. İşte o zaman astım, alerjik rinit, bronşektazi, reflü, kronik bronşit gibi hastalıklar akla gelir.
Bronşit belirtileri nelerdir?
Akut ve kronik bronşit içinde, belirtiler şunları içerebilir:
- Öksürük
- Beyaza yakın, sarımsı ve grimsi ya da yeşilimsi renkte balgam (sigara içicilerinde ve bakteri enfeksiyonlarında daha koyu ve fazla balgam yakınması olabilir)
- Halsizlik
- Nefes daralması (özellikle altta yatan astım, koah gibi bir akciğer hastalığı var ise)
- Ateş ve titreme
- Göğüs ağrısı (bazı hastalarda göğüste önde baskı hissi şeklindedir)
- Hırıltılı nefes alma
Kronik bronşit, iki yıl içinde ve yılda en az 3 ay öksürük üretimine devam eder. Belirli periyodlarda özellikle yeni bir bulaşıcı enfeksiyon ile belirtiler ve balgam miktarı artar. Bazen astımı taklit etse de astım hastası sigara içicisi değil ise genellikle balgam beklenmez.
Bronşit tanı yöntemleri
Akut bronşit tanısında hastanın öyküsü esastır. Üst solunum yolu enfeksiyonu sonrasında başlayan 5-10 günlük öksürük yakınması tipiktir. Fiziksel muayene sırasında boğaz bölgesi hekim tarafından ışık altında incelenebilir, solunum sırasında akciğer sesleri dinlenebilir. Bu muayene bulguları da hem tedavi hem tanı aşamasında fikir verir. Zatürenin dışlanmış olması önemlidir. Çünkü zatürre de eşlik ediyorsa genellikle antibiyotik gerekir.
Göğüs röntgeni: Akciğer grafisi, zatürre veya farklı bir durumunuzun olup olmadığını ve akut bronşit dışındaki hastalıkları dışlamada yol gösterir. Akut bronşit hastalarında genellikle normal bir akciğer grafisi ile karşılaşırız. Ayrıca eğer düzenli sigara tüketiciyseniz ya da belirli bir dönem kullandıysanız, bunun etkileri saptanabilir.
Kan testleri: Özellikle tam kan sayımı ve CRP gibi parametreler Genellikle enfeksiyon ağırlığını saptamada, tedavi gerekliliğini değerlendirmede yol göstericidir.
Balgam testi: Genellikle balgam örneğinde bakteri varlığı değerlendirmesi için yapılır. Antibiyotikle düzelebilecek bir hastalık durumuna sahipseniz yapılabilir. Sıklıkla altta yatan başka hastalığı olan bireylerde, daha evvel ağır zatüre geçirmiş olan kişilerde en etkin antibiyotik seçimi için istenir.
Solunum fonksiyon testi: Üfleme testi diye de bilinir. Bu test esnasında, spirometre denilen cihazla; akciğerinize çekip üflediğiniz hava üzerinden bronşlardaki daralmanın ağırlığı ve akciğerin fonksiyonları hakkında fikir sahibi olunur. Genellikle akut bronşit dışındaki hastalıklar düşünüldüğünde (Astım, KOAH gibi) yapılır.
Bronşit tedavisi nasıl yapılır?
Hastalık genellikle viral bir enfeksiyon kaynaklı oluştuğundan her durumda antibiyotik tedavisi işe yaramayabilir, fakat eğer doktorunuz bakteriyel bir enfeksiyon olduğundan şüphelenirse, ya da zatürre gelişmiş ise kişiye antibiyotik tedavisi önerilebilir. Son yıllarda boğmaca gibi atipik dediğimiz etkenlerin sıklığında da artış söz konusudur, genellikle kusmayı tetikleyecek tarzda öksürük yakınması olabilir. Yine bu tip durumlarda da antibiyotik gerekir. Ayrıca bahar ve kış aylarında influenza dediğimiz grip virüsü saptandığında altta yatan ek hastalığı olan bireylerde doktorunuz antiviral ilaç önerebilir. Bunun dışında daha şiddetli bronşit vakalarında özellikle de solunum sıkıntısı söz konusu olduğunda bronşları genişleterek solunumu rahatlatan bronkodilatör ilaçlardan yararlanılabilir. Yine şiddetli olgularda bazı durumlarda kortikosteroid ilaçlar kullanılabilir. Eşlik eden astım, kronik bronşit veya alerjinin söz konusu olduğu hastalarda genellikle kortikosteroid veya antihistaminik ilaçların kullanılır.
Öksürük yakınması ön planda olan hastalarda öksürük baskılayıcı ilaçlar kullanılabilir. Balgam sökücü ilaçlar akut bronşit tedavisinde genellikle öksürüğü artırdığı için fayda sağlamaz.
Bronşit ve zatürre arasındaki fark nedir?
Akut bronşit daha çok ek hastalıkları olan (Diyabet, böbrek yetmezliği, kalp hastalığı, KOAH gibi) veya yaşlı olan hastalarda enfeksiyonun ilerlemesiyle zatürre gelişimine yol açabilir. Hastalık akciğerlerde yayıldığı için hayatı tehdit edebilir. Belirtileri dolayısıyla iki hastalık birbirine çok benzerdir. İki farklı hastalıktan da ziyade aslında zatürre akut bronşit nedeni olan mikrobiyal durumun hava yollarından akciğerlere doğru yayılması durumudur. İki rahatsızlıkta da ateş, öksürük, halsizlik, göğsünüzde bir ağırlık hissedersiniz ve bazen bronşit zatürrenin evrelerinden biri olarak gelişir. Fiziki muayene bulguları ve akciğer grafisi zatürre ayrımında yol göstericidir.
Bronşite ne iyi gelir, risk nasıl azaltılır?
En önemlisi sigara tüketiminizi durdurun. Hem daha az bronşit olursunuz hem de bu bronşitler daha hafif atlatılır. Ayrıca;
- Dumanlı ortamda durmamaya özen gösterin.
- Solunum yollarınızı (burun, boğaz, akciğer) tahriş eden etkenlerle olduğunca az zaman geçirmeye dikkat edin. Tahriş edici etkenler; toz, evcil hayvan kepeği, temizlik malzemeleri olabilir.
- Soğuk algınlığına yakalandıysanız bolca dinlenin.
- Zamanında ilaç alımına özen gösterin.
- Sağlıklı bir beslenme düzeni uygulayın.
- Ellerinizi sabun ve su kullanarak sıkça yıkayın.
- Ne zaman doktora görünmeliyim?
- İki ila üç haftadan fazla süren öksürük, balgam yakınmaları
- 38 dereceden yüksek bir ateş.
- Kanla karışık balgam
- Nefes darlığı veya ani başlayan göğüs ağrısı eşlik etmesi durumlarında hem acil durumların hem de başka hastalıkların dışlanması ve tedavi açısından hekime başvurulmalıdır.
Ek öneriler
Akciğerinizi tahriş edecek maddelerden kaçının ve ev temizleyicileri, duvar boyası gibi kimyasallardan mümkün olduğunca uzak durun. Nemlendirici kullanın. Sıcak ve nemli hava, öksürüklerin sökülmesine yardımcı olur. Aynı zamanda bal ve pekmez gibi besinler de diyabet gibi bir hastalığınız yok ise öksürük ve balgamın hafiflemesinde yarar sağlayabilir.
