Yumurta dondurma; kadının yumurtalığından elde edilen yumurta hücrelerinin ileri zamanlarda çocuk sahibi olunması amacıyla dondurularak saklanması işlemi. Peki yumurtalık rezervi nasıl tespit edilir? Yumurta dondurma işlemi nasıl yapılır? Kaç yumurta dondurulabilir? Bu işlem sağlıklı ve güvenli mi? Başarı oranları nasıl? Acıbadem Bakırköy Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Doç. Dr. Cihan Kaya yumurta dondurma ile ilgili merak edilenleri anlattı.
Yumurtalık rezervinin azalmasının nedenleri neler?
Ergenlik dönemindeki kız çocuklarında yaklaşık 400.000 adet yumurta bulunmaktadır. Bu yumurta havuzundan bazı yumurtalar her ay seçilerek atılır. Yaş ilerledikçe yumurta havuzu da azalmaya başlar ve bu havuzun tükenmesi menopoza girmek olarak ifade edilir. Yaş dışında bu havuzu olumsuz etkileyen sigara kullanımı, stres, genetik ve çevresel faktörler, geçirilen bazı hastalıklar, kemoradyoterapiler ve kist tedavisi amacıyla yapılan yumurtalık cerrahileri gibi nedenler de bulunmaktadır.
Yumurta rezervi nasıl tespit edilir, anlaşılır?
Yumurta rezervini belirlemede birkaç farklı yöntem bulunmaktadır. Bunlardan ilki adetin 3.günü yapılan kanda yumurta uyarıcı hormon (FSH hormonu) düzeyi ölçümüdür. Özellikle 10-12 IU’nin üzeri değerler yumurta rezervinin azaldığını gösterir. Bunun dışında adet gününden bağımsız yine kanda bakılabilen anti mülleryen hormon (AMH) düzeyi yumurta rezervi hakkında bilgi veren önemli bir belirteçtir. Özellikle 1-1.2 ng/dl altındaki değerler yumurta rezervinin azaldığını gösterir. Kan testlerinin dışında adetin 3. günü yapılan bazal ultrason değerlendirmesinde yumurtalıklar incelenerek yumurta sayımı yapılabilir. Toplamda 5’in altında yumurta olması yumurta rezervinin azaldığını gösterir. Ancak yumurtalıklarda herhangi bir çikolata kisti ya da diğer kitlelerin olması durumunda duyarlılığı kan testlerine göre düşük olabilir.
Düşük yumurta rezervim olduğunu nasıl anlarım?
Düşük yumurta rezervinin anlaşılmasında yaş, FSH ve AMH değerleri ile bazal ultrason değerlendirmesi dışında aile erken menopoz öyküsü olması, adet miktarlarının eskiye oranla miktar ve süre olarak kısalması, gecikmelerin başlaması, ani sıcak basması, çarpıntı ve terleme ataklarının ortaya çıkması yumurta rezervinin azalması ile ilişkili olabilir.
Yumurtalık rezerv taraması neden yapılır?
Yumurta rezervinin önceden bilinmesi özellikle çocuk yapma planlarını farklı nedenlerle ertelemek isteyen, ailesinde erken menopoz öyküsü olan ya da yumurtalık hastalıkları nedeni ile cerrahi geçirecek hastalarda işlem öncesi yumurta toplama seçeneğini göz önünde bulundurmaları açısından faydalı olabilir.
Yumurta dondurma işlemi nedir?
Yumurta dondurma işleminde yumurta geliştirici hormon tedavileri kullanılarak aslında o adet döngüsünde normalde büyüyemeyerek kaybolacak yumurtaların bir veya birden fazla olacak şekilde çoğaltılması amaçlanmaktadır. Yeterli büyüklüğe ulaşan yumurtaların toplanarak dondurulması ve uzun yıllar saklanması işlemine yumurta dondurma işlemi denmektedir.
Yumurta nasıl dondurulur, nasıl bir işlem?
Ortalama 10-14 günlük bir uyarıcı hormon tedavisi sonrası olgunlaşan yumurtlar hafif doz anestezi altında toplanarak mikroskop altında incelenir ve uygun olanlar dondurma işlemine tabi tutularak sıvı nitrojen tankları içinde saklanırlar. Yumurta toplama işlemi kısa süren bir işlemdir ve hastalar genellikle iki-dört saat içinde günlük işlerine dönebilirler.
Yumurta dondurma işlemi hangi yaş aralığında yapılır, kaç yaşına kadar yaptırmak gerekiyor?
Yumurta dondurma işlemi için yaş önemlidir. Özellikle yumurta dondurmak isteyen kadınların bu işlemi 35 yaşından önce yaptırmaları hem yumurta sayısı hem de yumurta kalitesi açısından önemlidir. Yaş ilerledikçe elde edilen yumurta sayısı azalmakta ve buna bağlı gebelik şansı düşmektedir. Özellikle 42 yaş ve üzeri hastalarda bu işlemin yararı ile ilgili bilgiler tartışmalıdır.
Kaç yumurta dondurulabiliyor?
Bununla ilgili bir üst sınır olamamakla beraber en az 10-12 yumurtanın toplanmış olması ilerideki gebelik şansını artırmış olacaktır.
Bir yumurta bile dondurmaya değer mi, hamile kalınabilir mi?
Yaş, yumurta ve sperm kalitesinden gibi nedenlerin dışında genel olarak tek yumurta ile gebelik şansı yaklaşık %4’lerde dir. Bu nedenle çok yumurta olması gebelik şansını artıracaktır.
Dondurulan yumurtalar sonra nasıl kullanılıyor?
Gebelik istemi durumunda dondurulmuş yumurtalar çözülerek laboratuvar ortamında sperm ile birleştirilir ve embriyo elde edilir. Uygun embriyo elde edilmesi sonrası rahim içerisi embriyo yerleşmesine uygun hale getirilerek embriyo transfer işlemi gerçekleştirilir.
Yumurtalık dondurma işlemi sağlıklı ve güvenli mi? Riskleri var mı?
Yumurta dondurma işleminin yumurtalıklar üzerine bilinen bir zararı yoktur, hastalar bu işlem nedeni ile erken menopoza girmezler. Günümüzde ileri dondurma teknikleri sayesinde yumurtaların 10 yıl üzerinde saklanabileceği bilinmektedir. Genel olarak yumurta dondurma işlemi kısa süren, sadece günübirlik takip gerektiren, güvenli bir işlem olarak kabul edilir. Yumurta dondurma işlemi ile elde edilen gebeliklerle ilgili olarak yapılan çalışmalarda normal gebeliklere kıyasla artmış bir doğumsal anomali riski söz konusu değildir. Ancak tüp bebek işlemlerinde genel bir erken doğum riski ve dış gebelik riski olduğu bildirilmiştir.
Ülkemizde yumurta dondurma işleminde başarı oranı nasıl?
Yapılan büyük ölçekli çalışma sonuçlarına göre dondurma ve çözdürme işlemlerinden sonra yumurtaların hayatta kalma oranının %90-97, spermle birleştikten sonra embriyo oluşma oranının %71-79 ve embriyonun rahme tutunma oranının %17-41 olduğu tahmin edilmektedir. Daha önce dondurulmuş ve çözülmüş yumurta başına gebelik oranı %4,5 ile %12 arasında değişmektedir.
Yumurta dondurma işleminin başarısız olmasına neden olacak faktörler nelerdir?
Yumurta dondurma işleminin başarısız olmasına neden olabilecek en önemli neden ileri anne yaşıdır. Bunun dışında çeşitli nedenlerle yumurtalık rezervinin azalmış olması, kanser nedeni ile yapılıyor ise mikroskopik kanser hücrelerinin toplanan yumurtalarda da bulunma riski ve altta yatan çeşitli sessiz genetik bozukluklar işlem başarısızlığına neden olabilir.
Yumurta dondurma tekniğinde son gelişmeler nelerdir?
Yumurta dondurma tekniğindeki en önemli gelişme vitrifikasyon adı verilen dondurma yönteminin kullanıma girmesi ile olmuştur. Daha önce slow-freezing (yavaş dondurma) tekniği kullanılmakta ve yumurtanın tekrar çözülmesi ile canlılık oranları azalmakta idi. Vitrifikasyon yöntemi sayesinde yumurtalar hızlı bir şekilde -196 dereceye soğutulur ve güvenli şekilde dondurulup sonrasında çözülebilir ve tekrar embriyo oluşturulacak şekilde kullanılabilir. Bunun dışında olgun olmayan yumurtaların laboratuvar ortamında olgunlaştırılması ya da sperm ile birleşme oranını artırmaya yönelik teknikleri geliştirme çalışmaları da devam etmektedir.
