Boyun tutulması bir çok insanın hayatında en az bir kere karşılaştığı bir durum. Hareketlerinizi büyük ölçüde kısıtlayan boyun tutulması, hiç beklemediğiniz bir anda ortaya çıkabilir. Memorial Ankara Hastanesi, Beyin ve Sinir Cerrahisi Bölümü Prof. Dr. Erkin Sönmez ve Uzm. Dr. Fikret Şahintürk boyun tutulmasına dair merak edilenleri anlattı.
Boyun tutulması nedir?
Boyun tutulması tipik olarak ağrı ve boynu hareket ettirmekte zorluk (özellikle başı yana çevirmeye çalışırken) ile karakterize klinik bir tablodur. Boyun tutulmasına baş ağrısı, boyun ağrısı, omuz ağrısı ve/veya kol ağrısı da eşlik edebilir. Boyun tutulması bazen o kadar belirgin olabilir ki kişi yana bakabilmek için vücudu ile dönmek zorunda kalabilir. Tek başına ortaya çıkabileceği gibi birçok tıbbi sorunun da bir belirtisi olarak görülebilir.
Çoğu insan, ister bir sabah uyandıktan sonra ortaya çıksın, ister günün ilerleyen saatlerinde mobilya taşımak gibi yorucu bir faaliyetten sonra ortaya çıksın, boyun tutulmasının acısına ve rahatsızlığına aşinadır. Genellikle ağrı ve sertlik bir hafta içinde doğal olarak geçer. Bununla birlikte, bir kişinin boyun tutulması bulgularını nasıl yönettiği ve önemsediği, ağrı düzeylerini, iyileşme süresini ve geri dönüp dönmeme olasılığını etkileyebilir.
Boyun tutulması belirtileri nelerdir?
Boyun tutulması, can sıkıcı hafif bir rahatsızlıktan son derece ağrılı, keskin ve sınırlayıcı karakterde değişen farklı yoğunluklarda olabilir. Tipik olarak, boyun tutulmasında başı belirli bir tarafa veya yöne döndürmeye çalışmak, sonunda o kadar çok ağrıya neden olur ki hareketin durdurulması gerekir.
Boyun hareketindeki azalma miktarı, kişinin aktivite düzeylerini etkileyerek günlük aktivitelerini gerçekleştirmesini zorlaştırırken yaşam kalitesini de belirgin şekilde düşürebilir. Oturmak, yatmak, yemek yemek ve araba sürmek gibi sıradan günlük aktiviteleri tek başına gerçekleştirmek bazen mümkün olmayabilir.
Boyun tutulması neden olur? Arttıran faktörler nelerdir?
Boyun tutulmasının en sık nedenleri kas ve bağ sorunları, spor yaralanmaları veya travma, eklem hastalıkları ve boyun fıtıklarıdır.
Boyun tutulmasına neden olan kas veya bağ sorunları:
- Boyun kaslarında burkulma veya gerilmeler
- Alışılmadık veya rahatsız edici bir pozisyonda uyumak
- Özellikle bir telefona, bilgisayara veya tablete bakmak için başın uzun süreli öne eğilmesi (Text neck)
- Boynu uzun süre anormal bir pozisyonda tutmak, örneğin telefonu boyun ile omuz arasına sıkıştırmak gibi.
- Stresin neden olduğu boyun kaslarında gerilme
Eklem hastalıklarından en sık görülen osteoartrit boynunuz da dahil olmak üzere birçok ekleminizi tutabilir. Boyun sertliğine neden olabilecek diğer artrit türleri ise romatoid artrit (iltihaplı eklem romatizması) ve travma sonrası artrittir.
Boyun tutulmasının bir başka nedeni de yaşlanmadır. Yaşlandıkça, doğal aşınma ve yıpranma süreçleri boyun (servikal) omurganızın bazı kısımlarının bozulmasına veya yıpranmasına (dejenerasyonuna) bağlı ağrı kaynağı olabilirler. Osteoartrit (eklem kıkırdağının aşınması) ve spinal stenoz (omurganızdaki omurilik ve sinirlerin geçtiği boşlukların daralması) gibi dejeneratif durumlar boyun ağrısına ve buna bağlı olarak boyun tutulmasına neden olabilir. Zamanla, stres ve tekrarlanan zorlayıcı hareketler, omurganızdaki amortisör görevi gören disklerin zayıflayarak fıtıklaşmasına ve buna bağlı olarak omurilik/sinir sıkışmasına neden olabilirler. Bu fıtıklaşma ve sinir basısı da ilk belirti olarak boyun tutulması ile karşımıza çıkabilir.
Ayrıca yoğun çalışma hayatı ve stres düzeyini artıran durumlarda boyun kaslarınızı sıkmak boyun ağrısına ve sertliğine yol açabilir. Stresli veya heyecanlı olduklarında bu kaslarını sıkan birçok kişi, boyunları ağrıyana veya tutulana kadar bunu yaptıklarının farkına varmazlar.
Boyun tutulması ve sertliği yapan nedenler arasında menenjit/ensefalit gibi beyin ve onu çevreleyen zarların ciddi enfeksiyonları, subaraknoid kanama diye adlandırılan ve genellikle beyin damarlarındaki baloncukların ve damar yumaklarının kanamasına ikincil ortaya çıkan klinik durumu ve bazı beyin/omurilik tümörlerini de sayabiliriz. Bu hastalıklar nadir görülmekle birlikte boyun tutulmasına eşlik eden ateş, şuur bozuklukları, bulantı-kusma ve kuvvet kaybı gibi belirtilerin varlığı bu hastalıkları masum boyun tutulmalarından ayırmamıza yardımcı olurlar.
Boyun tutulmasına ne iyi gelir?
Boyun tutulması yaşayan bir kişi tedavi için kendi başına birkaç şey yapabilir. Bazı yaygın kişisel bakım stratejileri şunlardır:
- Dinlenmek: Bir veya iki gün boyunca yaşantıyı hafife almak, yaralı dokulara iyileşme şansı vererek sertliği ve olası kas spazmını hafifletmeye yardımcı olur. Örneğin, yüzen biri için, birkaç gün boyunca çok fazla kafa döndürme içeren belirli yüzme hareketlerinden kaçınmak tedavi edici olabilir. Ancak çok fazla hareketsizlik kasların zayıflamasına neden olabileceğinden ve zayıf kaslar boynu ve başı yeterince desteklemek için mücadele etmek zorunda kalacağından boyunluk takılması tavsiye edilmez. Bununla beraber dinlenmenin bir veya iki günle sınırlandırılması önemlidir. Boyun tutulması olan bir kişi, özellikle iki günden sonra, mümkünse normal aktivite seviyelerine bağlı kalmaya çalışmalıdır.
- Soğuk ve/veya ısı tedavisi: Soğuk terapi/buz paketleri, lokal yangıyı (enflamasyon) azaltarak çoğu boyun sertliği türünün hafifletilmesine yardımcı olur. Ağrılı bir alevlenmenin ilk 24 ila 48 saati boyunca buz uygulamak genellikle yangıyı azaltmak açısından en fazla faydayı sağlar. Boyuna ısı uygulamak, daha iyi bir iyileşme ortamı sağlayan kan akışını hızlandırabilir. Bazı hastalar buzu tercih ederken, diğerleri sıcağı tercih eder. Her ikisi de dönüşümlü olarak kullanılabilir.
- Reçetesiz ilaçlar: Yangıyı azaltarak çalışan steroid olmayan anti-inflamatuvar ilaçlar (SOAİİ), tipik olarak boyun sertliği ve ağrı için başvurulan ilk tedavi yöntemidir. Yaygın bilinen SOAİİ türleri ibuprofen (ve naproksendir. Reçetesiz ilaçların bile riskleri, olası yan etkileri ve ilaç etkileşimleri vardır. Bu nedenle ilaçları bir eczacı veya doktora danışarak kullanmakta fayda vardır.
- Aerobik egzersiz: Yürüme gibi herhangi bir düşük etkili aerobik egzersiz türü, genellikle her türlü sertliği gidermede yardımcı olur. Yürüme doğrudan boynu etkilemese bile, oksijenin omurga boyunca yumuşak dokulara ulaşmasına yardımcı olur ve bu da iyileşmeyi destekler.
Boyun tutulması nedeniyle ne zaman doktora başvurmalı?
Bir haftadan uzun süren boyun tutulması yaşıyorsanız veya birkaç günden fazla süren boyun tutulmasına ek olarak omuz/kol ağrısı ve/ya uyuşmasının olması bir sağlık uzmanına başvurmanızı gerektiren bulgulardır. Bununla beraber ateş, baş ağrısı, mide bulantısı-kusma veya açıklanamayan uyku hali gibi önemli sistemik belirtilerin eşlik ettiği boyun tutulması olguları süreden bağımsız olarak derhal bir hekim tarafından görülmelidir. Vücudunuza güvenin ve size ne söylediğini dinleyin.
Boyun tutulması riski nasıl azaltılır?
Her zaman iyi ve doğru bir duruş alışkanlığını edinmek, ağrıları önlemede en önemli etkendir. Çalışma ortamının ergonomik olarak uygun şekilde ayarlanması, ağır eşyaların sırt yerine bacaklarla kaldırılması veya ergonomik bir yastıkla sırtüstü veya yan yatmak boyun tutulması riskini azaltan örnekler arasında sayılabilir. Gün boyunca duruşun farkında olmak, omurganın doğal olarak hizalanmasını sağlayabilir ve boyun üzerindeki stresi en aza indirebilir.
Ayrıca boynu güçlü ve esnek tutmak boyun tutulması için koruyucu olan diğer bir etkendir. Boyun kasları güçlü ve esnek olduğunda spazm ve ağrılı hale gelme olasılıkları daha düşüktür. Bir sağlık uzmanı, kişinin uygulaması için boyun egzersizleri ve esneme hareketleri içeren bir fizik tedavi programı tasarlamaya yardımcı olabilir. Kişiler genellikle evde egzersizler ve esnemelerle devam ederek boyun gücünü ve esnekliklerini koruyabilirler.
