Corona virüs pandemiğinde dikkat çeken ögelerden biri ‘süper taşıyıcılar.’ Güney Kore ve İngiltere üzere ülkelerde yayınlanan haberlerde, tek bir kişinin binlerce beşere virüs bulaştırdığı söyleniyor. İngiltere’de ortaya çıkan haberlerde, birinci hadisenin 7 şahsa virüs bulaştırdığı ve 3. Hadisenin ise seyahat eden bir iş adamı olduğu belirtildi. Singapur’da virüs kaptığı düşünülen iş adamı, Fransa’ya, İsviçre’ye ve sonrasında İngiltere’ye gelerek en az 11 kişiyi enfekte ettiği konuşuluyor. Beşerden beşere bulaştığı bilinen Corona Virüs (Covid-19) neredeyse 400 bin beşerde görülerek, 17 binin üzerinde insanın vefatına sebep oldu.
Kronik hastalığı olan ve bağışıklık sistemi güçsüz olan insanların ağır geçirdiği Corona virüs salgının bu kadar kısa müddette bu kadar fazla yayılmasının açıklaması ‘süper taşıyıcılar’ olarak yapılıyor. Şimdi bilimsel bir açıklaması olmamasına karşın tarihte sıkça kullanılan ‘süper taşıyıcı’ terimi tek bir insanın olağandan çok daha fazla insanı enfekte etmesi manasına geliyor. Birden fazla vakit semptomlara fark etmeyen ‘süper taşıyıcılar’ olağan hayatlarına devam ederek, bağlantıda bulundukları insanlara virüs taşıyorlar.
Süper taşıyıcıları tespit etmek pek mümkün olmasa da birtakım örnekler, muhteşem taşıyıcıların varlığını kanıtlıyor. Siz, etrafınızdakiler, iş arkadaşlarınız yahut her gün gittiğiniz kafedeki barista muhteşem taşıyıcı olabilir. Harika taşıyıcıları ayırt etmek için büyülü gözlüklerimiz olmadığı için Corona virüsün süratle yayılmasını önlemek için yapılabilecek tek bir şey var: Meskende kalmak! Kendinizin, etrafınızın ve yanınızdan geçtiğiniz insanların sıhhatini riske atmamak için tahlil, toplumsal izolasyon. Aşağıda son günlerin tanınan terimi ‘süper taşıyıcılar’ hakkında bilmeniz gereken şeyleri görebilirsiniz…
SÜPER TAŞIYICI NE DEMEK?
‘Süper Taşıyıcı’ terimi epeyce geniş bir skalaya sahip. Tam olarak bilimsel bir tarifi olmayan ‘süper taşıyıcı’ bir hastanın olağandan daha fazla beşere virüs bulaştırması manasına geliyor. Bir insanın hastalık bulaştırabileceği olağan ortalama 2 yahut 3 iken, muhteşem taşıyıcılar bu sayıdan çok daha fazla beşere hastalık bulaştırıyorlar. Virüs yahut enfeksiyon yayma konusunda herkes eşit değil. Aslına bakacak olursak son 20 yıldır ’20/80 kuralı’ isminde bir şey var. Bu da insanların 5’te 1’inin virüs yaymakta çok daha fazla aktif olduğu manasına geliyor.
BİR İNSAN NASIL HARİKA TAŞIYICI OLUYOR?
Süper taşıyıcılık konusunda birçok teori var ve maalesef tek bir yanıt yok. Birçok uzman virüs taşıma oranlarının bağışıklık sistemine dayandığına inanıyor. Harika taşıyıcılar virüsten fazla etkilenmezken, semptomları hissetmiyorlar ve virüsü öbür insanlara bulaştırıyorlar. Bunun sebebi birçok faktöre dayanabiliyor: virüsün vücutta yüksek bir oranda bulunması yahut birden fazla patojen tarafından enfekte olmak. Kesin olan tek bir şey var, o da muhteşem taşıyıcıları ayrıt edememek!
Bazı beşerler günlük hayatlarında daha az beşerler irtibatta bulunurken kimileri ise işleri gereği, yaşadıkları yer gereği çok daha fazla insan ile bağlantıda bulunuyorlar. Birçok grip salgınının okullarda yayılmasının sebebi ise çocukların okullarında çok daha fazla bireyle bağlantıda olarak virüsün ailelere yayılmasına sebep olmaları.
YENİ CORONA VİRÜSTE ÜSTÜN TAŞIYICILAR VAR MI?
Verilere ve logaritmik olarak artan sayılara bakacak olursak, yeni Corona Virüste ‘süper taşıyıcıların’ olduğunu söyleyebiliriz. Hem Güney Kore’nin 31. Olayında hem de İngiltere’nin 3. Olayında görüldüğü üzere tek bir kişi binlerce beşere virüs yayabiliyor. Semptomların meçhul olması ile kendini yeterli hisseden beşerler, sokağa çıkmaya devam ederek, kalabalık ortamlara girerek ve seyahat ederek, virüsü birçok beşere bulaştırabiliyorlar.
SÜPER TAŞIYICILAR VARKEN CORONA VİRÜS NASIL DURDURULACAK?
Corona virüste muhteşem taşıyıcı olması şaşırtan değil. Esasen süratli yayıldığı bilinen Corona virüs, harika taşıyıcılar ile çok daha fazla ara kat ediyor. Bu nedenle her hastanın irtibatta bulunduğu tüm insanları hatırlaması sıkıntı olabilir. Hastalığın seyrini değiştirebilecek olan harika taşıyıcıları belirleyemeyeceğimiz için yapabileceğimiz en değerli şey meskende kalarak, kalabalık ortamlardan uzak durmak. Sonuç olarak siz de, farkında olmadan, bir muhteşem taşıyıcı olabilirsiniz!
SÜPER TAŞIYICILAR ÖTEKİ HASTALIKLARDA GÖRÜLÜYOR MU?
Evet! Üstün taşıyıcıların birinci evrakları 1900’lerin başına kadar dayanıyor. Kendisinde hiç semptom olmamasına karşın İrlandalı aşçı Mary Mallon’un 51 şahsa tifo yaydığı eski medikal kayıtlarda görülüyor. 1998’de Finlandiya’da bir lisede tek bir öğrenci ortalarında 8 kişinin aşı olmasına karşın 22 bireye kızamık bulaştırmıştı. Bunun yanı sıra 2002-03 SARS salgınında Singapur’daki ‘süper taşıyıcıların’ kişi başı 10 beşere virüs bulaştırdığı düşünülüyor. Birebir halde 2015’te Orta Doğu’daki MERS salgınında tek bir hastanın 82 bireye virüs yaydığı belirtiliyor. Bir öteki örnek ise Batı Afrika’da görülen Ebola salgını, hastaların %61’inin hastalığı yalnızca hastaların %3’ünden kaptıkları belirtiliyor.
SÜPER TAŞIYICILARIN KABAHATİ VAR MI?
Tarihe bakacak olursak daha evvel de bahsettiğimiz İrlandalı aşçı Mary Mallon (1869-1938) ‘Tifo Mary’ olarak anılıyor. Kendisinde hiç semptom olmadığı için hastalığını fark etmeyen Mallon, birçok beşere tifo bulaştırarak medikal tarihe bir ‘Süper Taşıyıcı’ olarak geçti. Mallon, bunun sonucunda yıllarca sürgünde kalan ve zorla karantina altına alındı. Lakin gerçekçi olarak bakacak olursak, muhteşem taşıyıcıların hatası yok zira vücutlarındaki enfeksiyonun yahut virüsün farkında değiller. Yapılabilecek en mantıklı şey tarihte olanlardan ve günümüzden ders çıkararak önlem almak. Etrafınızda, çalıştığınız yerde, yahut kendiniz bir muhteşem taşıyıcı olabilirsiniz… Fark etmeden bir sürü insanın hastalığının sebebi olmak yerine toplumsal izolasyon ile olabilecek en âlâ tedbiri alabilirsiniz.
Corona virüse yakalanma korkusu mu yaşıyorsunuz?
