31 Mayıs Dünya Tütünsüz Günü… Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de 31 Mayıs Günü “Dünya Tütünsüz Günü” olarak amaca yönelik çeşitli etkinliklerle kutlanıyor. Sigara ve tütün ürünleri, günümüzde rastlanan pek çok hastalıkla yakından ilişkili olup sağlıklı yaşam konseptiyle hiçbir şekilde bağdaşmayan modern dünyanın en büyük sağlık tehditlerinden biridir. Acıbadem Ataşehir Hastanesi Göğüs Hastalıkları Uzmanı Doçent Dr. Sertaç Arslan konuya ilişkin bilgiler verdi.
Sigarayı neden bırakmalıyız?
Sigara ve tütün ürünleri ile mücadele tüm dünyada önemsenmektedir. Günümüzde bu mücadeleyi sigara, tütün ürünleri ve nikotin içerikli nefesle kullanılan elektronik materyaller olarak genişletebiliriz.
Yirminci yüzyılın başlarında endüstriyel gelişmelerle birlikte sigara üretimi ve kullanımı hayale sığmaz ölçüde yaygınlaştı. Bunun nedenleri arasında erken dönemlerde zararlarının bilinmemesi, sonraki dönemlerde ise zararlarının dikkate alınmaması sayılabilir. Günümüzde artık sigara ve tütün ürünlerinin zararlı olduğunu söylemek için hekim olmaya gerek yok! Bu konuda hiç şüphe kalmadan herkes sigaranın zararlı olduğunu biliyor ve kabul ediyor.
Sigara ve tütün ürünlerinin zararlarını yıllar içinde görüp anladığımız gibi, şimdilerde maalesef pek moda olan nikotin içerikli elektronik ürünlerin de zararlarını yıllar içinde göreceğiz. Herhangi bir konuda yeni bir ürün ortaya çıktığında etkilerinin ve yan etkilerinin tam anlamıyla anlaşılabilmesi yıllar alabiliyor. Bu nedenle yaşamın mutlak kaynağı olan sağlıklı nefes için hayati önemi olan akciğerlerinize temiz hava ve güvenli olduğu kanıtlanmış maddeler dışında bir şey çekmemek önemli.
Sigara bırakma motivasyonları nelerdir?
Sigara içen kişilerin sigarayla olan ilişkilerini bir evliliğe benzetebiliriz. Ne de olsa insanların sigara alışkanlığına başlamasında çok çeşitli faktörler bulunsa da en azından başlangıçta bir severek içme durumu var. Bu açıdan bakıldığında sigara ile olan evlilikte üç evreden bahsedilebilir:
1. Mutlu evliler (İçmeyi seviyorum diyenler)
2. Sorunlu evliler ama boşanmak istemeyenler (Sigaraya bağlı sağlık sorunları yaşamaya başlamış ancak sigarayı bırakmak istemeyenler)
3. Boşanmak isteyip de bir türlü ayrılamayanlar (Ciddi sağlık sorunları ortaya çıkmış, belki birkaç kez sigara bırakmayı denemiş ancak bir türlü sigarayı bırakmayı başaramayanlar)
İlk gruba sigarayı bırakmayı ne kadar çok önerirsek, sıklıkla artan oranda şu yanıtı veriyorlar “Hocam, o kadar çok sigarayı bırak dediniz ki bir tane daha içesim geldi!”. Pek tabi bu istediğimiz bir şey değil. Sigarayı bırakmasını önerdiğimiz hastanın canının daha çok istemesini arzu etmiyoruz. Bu nedenle ilk gruba sigarayı bırakmaya yardımcı bazı yöntemler olduğunu kısaca hatırlatıp konu üzerine biraz düşünmelerini istiyoruz.
İkinci grup ise sigaranın zararlarını yaşamaya başlamış olmasına karşın sigarayı bırakmayı düşünmüyor, kendini henüz hazır hissetmiyor. Bu gruba birkaç dakika fazladan zaman ayırıp sigarayı bırakmanın mümkün olduğunu, zorlu sigarayı bırakma sürecinde kendisine yardımcı olabilecek yöntemler bulunduğunu, tedavi yaklaşımının çok yönlü olması gerektiğini, sigarayı bırakmada mucize yöntem olmadığını, sigarayı hastanın kendisinin bırakacağını ancak bilimsel katkısı kanıtlanmış çok yönlü yaklaşımın hastanın sigaradan kurtulmasına yardımcı olabileceğini anlatıyoruz. Kişinin karar vermesi halinde gerekli sertifikasyonu tamamlamış uzman hekimlerce kendisine sigara bırakma konusunda uygun tedavi yaklaşımıyla yardımcı olunabileceğini anlatıyoruz.
Üçüncü grup sigaranın zararlarını sonuna kadar yaşamaya başlamış, sigarayı bırakmayı daha önce en az bir kez denemiş (belki de defalarca denemiş) ancak başarılı olamamış ya da bırakmasına rağmen tekrar başlamış olan kişilerdir. Burada belirtmekte yarar var ki, daha önce defalarca sigarayı bırakmayı denemiş ama bırakamamış kişiler de sigarayı bırakabilir. Daha önce bırakmayı deneyip bırakamamak sigarayı bırakamayacağınızı göstermez. Defalarca denedikten sonra sigarayı bırakmayı başarmış kişiler sanıldığından çok fazladır. Üçüncü gruba dahil olan kişilere sigara bırakma üzerine güçlü önerilerde bulunulmalı, karar vermelerinde destekleyici olunmalı ve uygun tedaviler planlanmalıdır.
Sigara bırakma tedavileri nelerdir?
Sigara bırakma tedavilerinde tek bir mucize yöntem yoktur. Sigara bırakma konusunda bilimsel olarak kanıtlanmış tedaviler hastanın zorlu sigara bırakma sürecini başarıyla atlatmasında hastaya yardımcı olacak yöntemlerdir. Sigarayı bırakacak olan kişinin kendisidir. Bu nedenle doğru motivasyonla sigarayı bırakma kararını vermiş olan kişiye bu süreçle başetmesinde yardımcı olacak yöntemler hem psikososyal destek hem davranış terapileri hem de farmakolojik tedavilerin uygun hastaya doğru kombinasyonlarla uygulanmasından oluşur. Sigara bırakmaya karar vermiş kişilerin gerekli sertifikaya sahip bu konuda uzmanlaşmış hekime başvurarak kişiye uygun doğru yaklaşımla gerekli tedavileri kullanması uygun olacaktır.
Sigara ile iç ortam hava kalitesi ilişkisi nasıl?
Hava kalite indeksi (Air Quality Index) son yıllarda giderek farkındalığı artan bir parametredir. Havada bulunan gözle görülmez minik parçacıkların solunum yolları ile ilişkisi üzerine ortaya konmuş bir değişkendir. Hava kalite indeksi dış ortamda en çok endüstriyel kirleticiler, egzoz dumanları, çevre kirliliği gibi etmenlerden etkilenmekle birlikte, iç ortamda hava kalitesini bozan en önemli unsur sigara dumanıdır. İç ortamlarda sigara içilmemesi pasif sigara dumanı maruziyetinin önlenmesi kadar iç ortam hava kalite indeksinin korunması adına da çok önemlidir. Sigara içen kişi (birincil sigara dumanı maruziyeti) etrafında o sırada bulunan kişileri pasif sigara içicisi (ikincil sigara dumanı maruziyeti) yapmakta, hatta sigarayı içip söndürdükten sonra dahi ortamın hava kalitesini bozmuş olduğu için hem kendisinin hem de ortama daha sonra gelen kişilerin bile solunum sağlığını -az önce içilmiş sigaranın bozduğu hava kalite indeksi yüzünden- tehdit etmeye devam etmektedir (üçüncül sigara dumanı maruziyeti).
Sigarayı ne zaman bırakalım?
Sigaranın zararlarından bahsettikten sonra bazen hastalarım sorarlar: “Hocam, sigarayı ne zaman bırakayım?”. Yanıtım hep aynıdır: “Hemen şimdi bırakın!”. Sigara, tütün ürünleri ve elektronik nikotin ürünlerini ne kadar erken bırakırsanız yaşama dair o kadar büyük bir yatırım yapmış olacaksınız.
