Uykuya geçerken göz kapaklarımız ağırlaşır, vücudumuz gevşer, çevremize ve kendimize dair farkındalığımız kaybolur, bir anda farklı bir diyara seyahate çıkarız. Artık uykunun yumuşak kollarındayız. Ancak uykuya başlamak her zaman kolayca ve sorunsuz olmayabiliyor. İşte yazının konusu tam olarak da bu geçişin etkilendiği uyku sıçramaları.
UYKUYA DALARKEN SIÇRAMA (İRKİLME) NEDENLERİ
- Aşırı kafein tüketimi
- Sigara kullanımı
- Kaygı düzeyi
- Stresin yüksek olması
- Uyku düzeninin bozuk olması
- Aşırı yorgunluk
- Aşırı fiziksel aktivite
UYKUYA DALARKEN SIÇRAMA (İRKİLME) NEDEN OLUR?
Uyku ve uyanıkta beyinin farklı bölgeleri çalışıyor. Şöyle anlatayım; uyanıklıkta beynimiz son sürat giden bir araba gibi, çevreden gelen birçok uyarı alıyor, onları değerlendiriyor. Uykuya geçiş durumunda ise bu araba yani beyniniz giderek yavaşlıyor ve uyku gerçekleştiğinde de uyanıklık fazından çıkıp farklı bir düzende çalışmaya başlıyor. Yani son sürat giden araba öncelikle giderek yavaşlıyor, arabanın hızı sıfıra düşüyor ve uyanıklık durumunu tabiri caiz ise kontağını kapatıyor. Sonra uyku fazında farklı bir çalışma düzenine geçip, orada da yavaş yavaş hızlanarak çalışmaya devam ediyor. Yani beynimiz gece ve gündüz hiç durmuyor, sadece farklı biçimlerde çalışıyor.
DÜŞÜYORMUŞSUNUZ HİSSİ YAŞAYABİLİRSİNİZ
Peki ya beyin kontağı kapatmış, yavaş yavaş uyku fazında çalışmaya başlamışken, aniden yeniden uyanıklık fazında çalışmaya başlarsa neler oluyor? İşte o zaman tam uykuya geçerken, sıçrayarak uyanıyoruz. Kişi bu sıçrama sırasında çoğunlukla sanki düşüyormuş hissi yaşar. Uyku uyanıklık sistemi ön beyin ve beyin sapındaki yapılar tarafından yönetilir. Sıklıkla uykunun başlangıç evresinde olan bu sıçramalar, kişi tam uykuya geçerken ve vücudundaki tüm kaslar gevşemişken, beyin sapındaki uyanıklık merkezinin aniden aktive olup beyninin aniden uyanması ve bu uyanıklık fazında kasların kısa süreli, yoğun olarak kasılmalarından kaynaklanır.
SIÇRAMALAR NEDEN BAZEN DAHA YOĞUN VE ŞİDDETLİ YAŞANIR?
Bu sıçrama aslında sağlıklı insanlarda olan fizyolojik bir durum, zaman zaman hepimiz uyku uyanıklık geçişi sırasında bu sıçramayı deneyimliyoruz. Peki sıklıkla masum olan bu sıçramaları neden bazen daha yoğun ve şiddetli olarak yaşıyoruz? Bilimsel çalışmalar bize kişinin yaşam biçiminin uykuda sıçramaların belirginleşmesinde önemli bir role sahip olduğunu gösteriyor. Kişi aşırı kafein tüketiyorsa, sigara kullanıyorsa beyni uyaran bu maddeler sıçramaların çoğalmasına, hatta şiddetinin artmasına neden olabiliyor. Bahsedilmesi gereken bir diğer en önemli tetikleyici de kişinin kaygı düzeyi. Stresin yüksek olduğu yaşam dönemlerinde bu sıçramalar uykunun başlamasını ve sürdürülmesini negatif yönde etkileyebiliyor. Kişinin uyku düzeninin bozuk olması da bu sıçramaların bir diğer sebebi olarak gösteriliyor bilimsel yayınlarda. Uyku eksikliği, aşırı yorgunluk uyku uyanık geçişlerimizin bozulmasına neden olup, bu sıçramaları korkutucu hale getirebiliyor. Bilimsel yayınlarda bahsi geçen bir diğer sebep de aşırı derecede fiziksel egzersiz yapılması, bu da uykuya dalış sırasında hatta uyku içinde sıçrayıcı hareketleri arttırabiliyor.
NE ZAMAN DOKTORA GİDİLMELİ?
Yapılan bilimsel çalışmalar toplumun % 70’inin zaman zaman bu uyku sıçramalarını yaşadığını gösteriyor, hatta bu kişilerin % 10’unda gündüzleri de bu sıçramalar oluyor. Eğer sıçramalar gün içinde olmaya başlamışsa mutlaka bir nöroloji uzmanı ile görüşmek ve ayırıcı tanıda epilepsi, gün içinde artmış uykululuk ile giden Uyku Apne Sendromu, Parkinson Hastalığı gibi nörolojik hastalıkları düşünmek gerekiyor.
UYKUDA SIÇRAMA TEDAVİSİ NASIL OLUR?
Uykuya geçerken ya da uykuda olan artmış sıçrayıcı hareketlerin tanısı için kullanılan tetkik polisomnografidir. Kişi bir gece uyku laboratuvarında uyutularak uykunun tüm evreleri, solunum, çene, bacak kaslarının hareketleri, kalp ritmi, kandaki oksijen konsantrasyonu ve vücudun uykudaki pozisyonu (sırt üstü, sağ, sol) izlenir. Hastanın muayenesi, yapılan tetkikler ve polisomnografi sonucunda bu sıçramaların iyi huylu fakat artmış fizyolojik bir durum mu yoksa başka bir nörolojik hastalığın parçası mı olduğu söylenebilir.
UYKUDA SIÇRAMA PROBLEMİ İÇİN ÖNERİLER
Peki uyku laboratuvarına gitmeden ya da gitmek zorunda kalmadan bu sıçramaları kendimiz nasıl yönetebiliriz? Öncelikle aşırı kahve ve sigara tüketimini azaltarak başlamak, düzenli ancak aşırıya kaçmadan egzersiz yapmak ve uyku hijyenimize dikkat etmek gerekiyor.
İLGİLİ İÇERİKLER
